Globall.az “AiF”-in müxbiri Georgi Zotovun Əfqanıstandan hazırladığı reportajı oxucularına təqdim edir.
 
Şerxan-Bəndər sərhəd-keçid məntəqəsində yalın ayaqlarına səndəl geyinmiş eynəkli saqqallı talib (küncdə Amerikanın M-16 tüfəngi görünür) əlində mənim pasportumu fırladır.
 
- Sənin Əfqanıstan vizan yoxdur.  
 
- Yox, var. Oradadır!
 
- Doğrudan? Bağışla, yaxşı oxuya bilmirəm.
 
“Bəs postda necə işləyirsən?”, - deyə ürəyimdə fikirləşirəm. Yaraqlılar məndən çamadanımı açmağı xahiş edib uşaq marağı ilə əşyalarıma baxırlar. Mark Tvenin “Yankilər kral Arturun sarayında” kitabı onları heyrətləndirir.
 
- Nə haqqındadır?
 
- Sadəcə yumordur, bir insanın başqa bir zamana necə düşməsi haqqıdadı.
 
- İslam əleyhinə bir şey yoxdur?
 
- Yox, əmin ola bilərsiz.
 

 
Giriş üçün heç bir kovid testi və ya peyvənd sertifikatı tələb olunmur - prinsip etiarilə Əfqanıstanda bunun nə olduğunu bilmirlər. Yoxlama məntəqəsinin komandiri şəhərə zəng edir və onlar məni Qunduza qədər müşayiət edəcək adam verirlər - biz “Taliban” hərəkatının mətbuat şöbəsinə gedirik. 

Şosse ilə tərk edilmiş hərbi bazaların yanından keçirik. “Orada amerikalılardan  olan əsgərlər var idi”, - deyən talib daha sonra əlavə edir: “Buradan qaçıblar, oranı yandırmışıq, burada isə müqavimət göstərirdilər”. 
“Bəs siz onlarla nə etdiniz?” soruşduqda talib təbəssümlə yumruğunu sıxır, o biri əlini də altında tutur - yəni boğazlarıını kəsdilər. Bundan sonra əlavə sual vermək istəmədim.
 

 
“Bağışla, o dəlidir”
 
Qunduzda ağ “Taliban” bayrağı dalğalanan pulemyotlu ciplər şütüyür. Məni ingiliscə danışa bilən gənc talib Abdulla qarşılayır və nahara çayxanaya aparır. 
Bütün çayxana yad adamdan gözünü çəkmir, elə bil sirkdən fil gətiriblər: bəziləri mənimlə şəkil çəkdirmək üçün icazə istəyir. Amma yemək pulumu verməyimə razı olmurlar.
 

 
“Sən bizim qonağımızsan”, - deyə talib etiraz edir. - Atam ruslarla döyüşüb, yaralanıb. Deyərdi ki, şuravilər cəsur əsgərlərdir, bu Amerika itləri kimi deyillər. Biz burada işğalçı deyil, xalq ordusuyuq. İnsanlardan soruşun, görün “Taliban” hakimiyyətini bəyənirlərmi?” 
“Taliban” üzvünün yanında hamı məni bir ağızdan əmin edir ki, onlar həqiqətən “Taliban”ı çox bəyənirlər.
 

 
Qunduz avtovağzalına gedirik, orada mənə Kabilə gedən maşın tapırlar. Sürücünün yanında oturacaq 1500 əfqanidir (1160 rubl), mənimlə daha üç nəfər də gedəcək. 
Əfqan tozundan üzüm qızarıb, yuyunmaq üçün ümumi tualetə girirəm. Çıxışda qocalar durur, əlləri silmək üçün tualet kağızı satırlar, bir qoparılmış kağızın qiyməti 1 əfqanidir. Sürücü su almağa gedir. Birdən yaxınlığıma yüksək səslə bir daş düşür. 
Təəccüblə dönürəm və görürəm ki, “Taliban” mavi çadralı qadının yolunu necə kəsir: xanımın əlində ağır bir  daş var, o ucadan mənə tərəf nə isə qışqırır. 
Yaraqlılar onu mağazaya geri itələyirlər. “Bağışla, o, dəlidir”, - deyə Abdulla izah edir. - Amerikalılar onun iki yeniyetmə oğlunu güllələyiblər: onların mikroavtobusu çox sürətlə getdiyinə görə atəş açıb hamını öldürmüşdülər. 
Sən sadəcə amerikalıya oxşayırsan”. “Mən ABŞ-dan deyiləm” söylədikdə “Onun üçün artıq fərqi yoxdur” deyir.  
Qadın tozun içində oturub fəryad edir.
 

 
“Amerika köpəyi”
 
Soruşuram: telefon üçün əfqan SİM kartı ala bilərəmmi? Məni ofisə aparırlar, 20 giqabaytlıq SİM kart 1100 əfqanidır - 850 rubl. Əlaqə orta səviyyədən aşağıdır, lakin dözmək olar - bura axı  Əfqanıstandır. 
Talıb Abdulla maşının nömrələrini yenidən yazır, sürücünün mobil telefonunu smartfonunun yaddaşına daxil edir, maşının şəkillərini çəkir. 
Deyir: “Gecə çalış maşından uzağa getməyəsən, səni dərhal doğrayarlar – burada, dağda quldurlar hələ də şuluqluq salırlar, qanuni hakimiyyətə qarşı vuruşurlar”. 
Abdulla hazırkı qanuni hakimiyyətin özünün 2,5 ay əvvəl dağdan enmiş quldur hesab edildiyi haqda isə susur.
 

 
Sürücü Məhəmməd silkələnir, yanındakı ingilisdilli əfqan tərcümə edir: “Sizə bir şey olsa, bütün ailəmdə problemlər olacaq. Ehtiyatlı olun, mənə yazığınız gəlsin”.
Biz gurultulu yüksək səsli musiqi altında tamamilə dağılmış bir yol ilə gedirik. “Xoşun gəlir?” - Məhəmməd soruşur. Qulaqcıqları baqajımdan götürmədiyimə peşiman olaraq: “Bəli, fantastikdir”, - deyə cavab verirəm. 
Hərdən bombaların və mərmilərin əmələ gətirdiyi çuxurları dolanıb keçirik - avqust ayında burada döyüşlər gedirdi. Yol yoldaşlarım (biri azca ingilis, o biri ərəb, üçüncü rusca bilir) siyasətdən danışırlar. 
Onlar deyirlər ki, keçmiş prezident Əşrəf Qani “Amerika köpəyidir”, Həmid Kərzai “Qərbpərəst əclafdır”, amma sovetyönlü prezident Nəcibullah yaxşı idi, şurəvilər isə əla oğlanlardır.
 

 
Salanq aşırımında tuneldən keçirik, yoldaşlar əllərini yelləyirlər: “Eh, gör necə də gözəldir! Bunu şurəvi edib! Bəs Amerika bizim üçün nə tikib? Yalnız qəbirlər!” 
Toz havaya elə qalxırdı ki, maşının işıqları görünmürdü və hətta bir dəfə az qala yük maşınına çırpılacaqdıq. Kabilə gedən yolda daha təhlükəli üsyançılar və ya “Taliban”la düşmənlik edən İŞİD yaraqlılar deyil, Əfqanıstan yollarında sürmə tərzidir. 
Əbəs yerə deyil ki, bütün şəhərlərdə bir dənə də olsun işıqfor yoxdur.
 

 
“Ruslara münasibətimiz yaxşıdır”
 
Qunduzdan Kabilə cəmi 335 kilometr məsafə var, amma biz 8 saat yarımdır yol gedirik. Tıxaclar dəhşətdir, maşınlar getmir, sürünür, haradasa sürət saatda 10 km-dən çox deyil. 
Hökumət qoşunlarının yanmış texnikası yolun kənarında qalaq-qalaqdır. Bütün marşrut boyu taliblərin keçid buraxılış məntəqələri də sürəti azaldır. Bəzən  tənbəl-tənbəl “Əssəlamu-aleykum” deyib dərhal buraxırlar, bəzən isə maşını saxlayır, baqajı, sərnişinləri yoxlayırlar.

Dağ kəndlərindən olan bir çox talib oxumağı və yazmağı bilmir - onlar mənim pasportumu tərs tuturlar, ingiliscə yazılanları oxuya bilmirlər. 
“İranlısan?” “Rusiyadan”. “Burada İran yazılıb”. “Lənət olsun, bu İran vizasıdır! Pasportu isə Rusiyanındır”. 

Taliblərdan biri təkid edir ki, mənim baqajımı yoxlamalıdır. Sərnişinlər: “Bu qonaqdır! Sən əfqansan, ya kimsən?” Keçid məntəqəsinin rəisi üzr istəyir: “Gəncdir, babası şurəvilərə qarşı cihadda həlak olub”. Yaraqlı sakitləşir: “Mən incitmək istəmirdim. Biz Rusiyaya yaxşı yanaşırıq”. 
Maşına tərəf gedirik, amma talib mənə çatır. “Sizinlə  şəkil çəkdirə bilərəmmi?” “Bəli, əlbəttə”. Yeri gəlmişkən, bütün silahlıların smartfonları var və onlar whatsapp messencerindən çox aktiv istifadə edirlər. 
Kabilin tam girəcəyində məni saxlayırlar. Taliblər uzun müddət pasportumu, press-akkreditasiyamı yoxlayırlar və mən Qunduza, Abdullaha zəng etmək məcburiyyətində qalıram. 
O, vəziyyəti “tənzimləyir”. Taliblər əllərini sinələrinə qoyub: “Sorri, mister”, - deyə üzr istəyirlər. Onlardan biri isə: “Şurəvi, əgər mehmanxanada problem olarsa, səni evimdə gecələməyə dəvət edirəm”, - deyir. “Lazım deyil, təşəkkür edirəm” söyləyirəm.
 

 
“Biz şurəviləri sevirik, onlar üçün darıxırıq”
 
Geckmiş şam yeməyi üçün dayanırıq. Yemək istəmirəm (çox yorğunam), amma yol yoldaşlarım təkidlə məni süfrəyə dəvət edirlər. Yarısı dağılmış kafedə quzu ciyərindən kabab və çay balığı verilir. 
Qiymətlər mənə gülməli gəlir: lavaşarası bir şiş kabab, boşqabda tərəvəz və bir çaynik yaşıl çay 140 rubla başa gəlir, amma əfqanlar üçün bahadır - kiçik şəhərlərdə orta əmək haqqı 4500 əfqanidir (3500 rubl). 
Buna görə də hətta çörəyin süfrəyə dağılan qırıntılarını da yığıb yeyirlər. Qunduzlu Talıb Abdullah dayanmadan sürücüyə zəng edir, hərəkətimi izləyir. 
“Qardaş, narahat olma, ora sağ-salamat çatacaqsan. Vətəninizdə deyin ki, biz səmimi şəkildə Əfqanıstanda müharibənin bitməsini istəyirik”, - deyə sürücü Allaha and içir ki, məni sağ-salamat çatdıracaq.
 

 
Gecəyarısı Kabilə daxil oluruq. Sonuncu keçid məntəqəsində taliblərdən biri telefonumda olan şəkilləri göstərməyi tələb edir. Telefonumu ona verirəm. “Oh, gözəl şəkillərdir. Bizim Əfqanıstan İslam Əmirliyi xoşunuza gəlirmi?” sualını “Bəli, sadəcə çox sevirəm” sözləriylə cavablandırıram.  
O məni “yaxşı yol, şurəvi” sözləriylə yola salır. Otel otağına girib soyunmadan yuxuya gedirəm. Səhər bayıra çıxıram - mənə yerli valyuta lazımdır. 
Dünən məzənnə 1 dollar üçün 90 əfqani idisə, bu gün 93-dür, küçə dilerləri valyuta mübadiləsi ilə məşğuldur. Valyuta satıcısı mənimlə rus dilində söhbətə başlayır. “Biz şurəviləri sevirik, onlar üçün darıxırıq. Amerika isə pisdir!” 
Hətta “Taliban” dövründə də Kabil dəyişmir.
 


 











Tərcümə etdi: Miraslan