Bu gün - yanvarın 31-də Tarif Şurası suyun qiymətini yüz faiz bahalaşdırıb. Şuradan verilən məlumata görə, iclasda “Azərsu” ASC-nin müraciəti müzakirə olunub və bir kubmetr su təchizatının tarifi ƏDV daxil olmaqla əhali üzrə Bakı, Sumqayıt, Xırdalan şəhərləri və Abşeron rayonu üçün 70 qəpik, digər inzibati ərazi vahidləri üzrə 60 qəpik, tullantı sularının axıdılması xidmətinin tarifi isə ölkə üzrə bir kubmetr üçün 30 qəpik səviyyəsində təsdiq olunub. Qərar 2021-ci il fevralın 1-dən qüvvəyə minir.

Su təchizatı və tullantı sularının axıdılması xidmətlərinin tariflərinə yenidən baxılmasına səbəb kimi son illər su təchizatının əhatə dairəsinin genişləndirilməsi, əhalinin fasiləsiz və keyfiyyətli su təchizatı üçün yeni infrastrukturların istismara verilməsi ilə əlaqədar elektrik enerjisi, mal-material, nəqliyyat və təmir xərclərinin artması, həmçinin Səhmdar Cəmiyyət üzrə işçilərin sayının və əməkhaqların yüksəlməsi nəticəsində mövcud tariflərlə gəlirlərin fəaliyyət üzrə xərcləri qarşılamaması göstərilib.

Tarif tənzimlənməsi “Azərsu” ASC-nin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin sağlamlaşdırılmasına imkan yaradacaq. Həmçinin fasiləsiz su təminatının əhatə dairəsinin daha da genişlənməsinə şərait yaranacaq, Səhmdar Cəmiyyətin işçilərinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi üçün əlavə imkanlar formalaşacaq. Dövlət büdcəsindən “Azərsu” ASC-yə vəsait ayrılması dayandırılacaq və bu vəsaitin sərbəstləşməsinə imkan yaranacaq.



“Son tarif tənzimlənməsi 2016-cı il mayın 13-də aparılıb. Ötən müddət ərzində abonentlərin sayı 200 mindən çox artıb. 2016-2020-ci illərdə orta aylıq əməkhaqqı 41%, pensiya 69% artıb. Hazırda orta aylıq əməkhaqqı 703,5 manat təşkil edir. Qeyd edək ki, bundan əvvəlki tarif dəyişikliyi aparılmış 2016-cı ildə orta aylıq əməkhaqqı 500 manat idi”-deyə məlumatda qeyd olunur.

Şura tənzimləmədən sonra belə, tariflərın bir sıra MDB ölkələrində olduğundan aşağıdır. Belə ki, əhali üzrə su təchizatı və tullantı sularının axıdılması xidmətinin birlikdə tarifi Moskvada (Rusiya) 1,70 manat/kubmetr, Kiyevdə (Ukrayna) 1,42 manat/kubmetr, Minskdə (Belarus) 1,17 manat/kubmetr, Ankarada (Türkiyə) isə 0,64-1,28 manat/kubmetr təşkil edir. Tarif dəyişikliyinin aylıq istehlak səbətinə 2,50 manat, bir abonentin aylıq xərcinə isə təxminən 5 manat təsir edəcəyi proqnozlaşdırılır.

Tarif Şurasının qərarını şərh edən iqtisadçı ekspert Rövşən Ağayev bildirib ki, əslində istehlak olunan suyun qiymətini 70 qəpik yox, 1 manatdan hesablamaq lazımdır.

“Çünki hökumət mənzildə nə qədər su istehlak eləsəniz, onu kanalizasiya və qeyri-kanalizasiya istehlakı kimi ayırmır - bütün istehlakı içməli su və kanalizasiya tarifinə birlikdə vuraraq qəbzdə cəmi ödəməli olduğumuz haqqı yazır. Yəni su kranınız açıldğı an, tarif 1 manatdan hesablayır. Sayğac onu kanalizasiya və qeyri-kanalizasiya məqsədli su kimi ayırıb haqq hesablamır”-deyə Ağayev qeyd edib.



R. Ağayev misal çəkərək göstərir ki, məsələn, bir ailə ayda 10 kub su işlədib, onun 1 kubu şəxsi istehlaka, mənzildəli güllərinizi suvarmağa getsə də, həmin 1 kuba da kanalizasiya xidmətinin tarifi əlavə olunmaqla ödəniş hesablanacaq.

İqtisadçının sözlərinə görə, Azərbaycan vətəndaşının büdcəsi üçün 1 manat su haqqı çox yüksəkdir: “Hətta çox insafsız şəkildə minimum istehlak normaları tətbiq olunan minimum xidmətlər səbətində hər ay bir sakin üçün 10 kub istehlakı nəzərdə tutulur. 4 nəfərlik ailə üçün minimum 30 kub işlənir - hətta israfçılıq olmadan belə. Bu 30 manat edəcək.

Kommunal xidmət şirkətləri boğaza qədər korrupsiyanın içərisində olmasa idi, adi bir şöbə rəhbəri 100-150 minlik maşında gəzməsə idi, hesabatlılıq və şəffaf qiymət əmələgəlmə sistemi olsa idi, xidmətlər keyfiyyətli olsa idi, qiymətərin hətta bahalığı belə insanları indiki qədər narazı qalmazdı”.

Ekspert bildirir ki, mənzillərdə istehlak olunan suyun bütün həcmini bir dəfə kanalizasiya tarifinə, bir dəfə təzədən istehlak olunan su həcminə vurmaq tariflərlə manipulyasiyadır: “Fərqi yoxdur, sizin istehlak etdiyiniz 10 kubu bir dəfə 30 qəpiyə vurub kanalizasiya, bir dəfə də 70 qəpiyə vurub umumi istehlak məqsədli su üçün ödənişiniz hesablayırlar. Ya da sadəcə istifadə elədiyiniz 10 kubu birbaşa 1 manata vurmaq.

Yox, gerçəkdən hökumət bu xidmətlər üzrə tarifləri fərqləndirirsə, istehlak normasını da fərqləndirməlidir. Tutaq ki, istehlakın 70%-i kanalizasiya, 30%-i digər istehlak üçün hesablanmalıdır. 
Məsələn, hər gün mənzildə bəslədiyimiz güllərə 30 litr, ay ərzində 1 kubmetr su istehlak edilir. Nəticədə axı biz bu istehlaka 1 manat ödəmiş oluruq axı, 70 qəpik yox. Yaxud biz ay ərzində 10 kub su istehlakının 7 kubunu gidiyenik məqsədlərlə istifadə etmişik. Bu halda axı 7 kub kanalizasiya tarifi olan 30 qəpiyə yox, 1 manata vurlur”.



İqtisadçı Samir Əliyev isə bildirir ki, ailə üzvlərinin sayı 5 nəfər olan, ancaq sayğacı olmayan abunəçilər isə ayda hökumətə 25 manat ödəməli olacaqlar. Onun sözlərinə görə, yanacağın ardınca içməli suyun bahalaşması əhalinin xərclərini daha da artıracaq.

“Onların onsuz da son aylar azalmış gəlirləri isə real inflyasiyanın yeminə çevriləcək. Proses zəncirvari olduğundan qiymət artımı təkcə gündəlik istehlak mallarını yox, həmçinin qiymətləri dövlət tərəfindən tənzimlənən digər mal və xidmətlərin bahalaşmasını da şərtləndirəcək. Bu artımın ardınca elektrik enerjisinin, qazın qiymətinin bahalaşması artıq zaman məsələsidir”-deyə ekspert vurğulayıb.

S. Əliyev qeyd edir ki, yanacaqda olduğu kimi bu dəfə də Tarif Şurasının əsaslandırması qüsurludur: “Məsələn, Şura qeyd edir ki, artımın səbəblərindən biri də elektrik enerjisi xərclərinin artımıdır. Məlumat üçün deyim ki, “Azərsu” ASC-nin son qiymət artımından sonra elektrik enerjisi xərcləri 40% artıb. Bu müddətdə Səhmdar Cəmiyyət üzrə əmək haqqı fondunun artımı 30% olub. Belə olan halda suyun qiyməti niyə 100% artırılır? Deməli, səbəb bu deyil. Əsl səbəb isə bu cümlədə əksini tapıb: “Tarif dəyişikliyi nəticəsində “Azərsu” ASC-nin dövlət büdcəsindən asılılığı azalacaq…”

Bu vaxtadək tənzimlənən qiymətlərin artırılması dövlət büdcəsindən asılılığın azaldılması ilə izah edilib. Ancaq bunu hələ də görmürük. Büdcədən milyardlarla vəsait kommunal sektora yönəldilir, asılılıq isə bitmir. Ona görə bitmir ki, kommunal xidmət göstərən şirkətlər şəffaf işləmir, ictimaiyyət üçün qapalıdır, idarəetmə səmərəsizdir”.

İqtisadçı qeyd edib ki, qiymətin 2 dəfə artırılması da asılılığı azaltmayacaq. Yenə də 2-3 ildən sonra bugünkü əsaslandırmanı göstərməklə qiymət artımına gedəcəklər.

“Şuranın sonuncu əsaslandırması abonentlərin sayı 200 mindən çox artması, “Azərsu” ASC tərəfindən həyata keçirilən su təchizatının əhatə dairəsi 50%-dən 70%-ə, fasiləsiz su təchizatı isə 65,6%-dən 70,5%-ə yüksəlməsi ilə bağlıdır. Əvvəla əhatə dairəsinin artımı birmənalı olaraq dövlət vəsaitləri hesabına baş verib. 
“Azərsu” abunə pulu ilə infrastruktur yaratmayıb. Digər tərəfdən abunəçilərin sayının artması “miqyas effekti” yaradır. Yəni abunəçi sayı artdıqca suyun maya dəyəri də azalır. Nəzərə alaq ki, “Azərsu” kəndlərə, xüsusən də ucqar kəndlərə xidmət göstərmir, ancaq rayon mərkəzlərini su ilə təmin edir”-deyə iqtisadçı vurğulayıb.

Samir Əliyev sonda bildirib ki, kommunal xidmətlərdə bu vaxta qədər baş vermiş artımlar 2015-ci ildə baş vermiş devalvasiyanın fəsadlarıdır və proses başa çatmayıb: “Əgər növbəti devalvasiya baş verərsə, kommunal xidmətləri bahalaşması yenidən baş verəcək”.