HAMINI DÜŞÜNDÜRƏN SUALA CAVAB:: » Press-fakt.az ictimai-siyasi onlayn qəzet

HAMINI DÜŞÜNDÜRƏN SUALA CAVAB:: "İSLAM DÖVLƏTİ" VƏ "TALİBAN" ARASINDA ƏSAS FƏRQ NƏDƏDİR?

Tarix: 15-09-2021, 18:15

Əfqanıstan terror qruplaşmasının hakimiyyəti ələ keçirməyə çalışdığı ilk ölkə deyil. Daha əvvəl bu halla İraq və Suriya da üzləşib. Cəmi bir neçə il əvvəl onların da ərazilərində “İslam Dövləti” (daha öncə “İraq Şam İslam Dövləti-İŞİD”) beynəlxalq islamçı ekstremist terror təşkilatı çiçəklənməyə başlamışdı.

Bəs “İslam Dövləti” “Taliban”dan nə ilə fərqlənir və onlar nədə bir-birinə bənzəyir? İndi bu sual Azərbaycanda və dünyada çoxlarını düşündürür.

Şərqşünas Dmitri Vorodinin bununla bağlı fikirlərini təqdim edirik:

Onun sözlərinə görə, taliblərin əvvəlki metodları “İŞİD-çi”lərdən çox da fərqlənmirdi.
“Həm “Taliban”, həm də “İslam Dövləti” öz məqsədlərinə çatmaq üçün silahlı hücumlardan, terror aktlarından və edamlardan istifadə edirdilər.

Xatırlamaq olar ki, taliblər 1996-cı ildə mücahidləri məğlub edib Kabili aldıqdan dərhal sonra 1992-ci ildə Əfqanıstanın paytaxtına mücahidlərin gəldiyi andan BMT missiyasının binasında oturub ordan çıxmayan keçmiş prezident bədbəxt Nəcibullahı necə öldürdülər.

“İŞİD-çilər” ümumiyyətlə edamların möhtəşəmliyinə və publik olmasına diqqət yetirirdilər, insanlar üzərində yeni-yeni ritual qisas aktlarını videoya çəkirdilər”.
Ancaq politoloq qeyd edib ki, bu qruplaşmalar arasında prinsipial fərq var.

“Qlobalistlər” və “regionalislər”

“Əlbəttə, “Taliban” xəlifələrin idarə etdiyi dövrə uyğun əsl islam dövləti quracağını elan edib, ancaq onlar bunu yalnız Əfqanıstan ərazisində və Pakistanın puştu əhalinin yaşadığı şimal-qərb bölgələrində etməyi bəyan etməyiblər. Onlar universalist layihələr irəli sürmədilər, İslam Dövlətinin etdiyi kimi, ümumdünya, millətlərüstü, etniküstü xilafətin yaradılmasına çağırış etmədilər”, – deyə ekspert bildirib.

Onun sözlərinə görə, “Taliban” Əfqanıstanda həmişə puştu etnik bazasına, üstəlik ayrı-ayrı tayfa qruplarına istinad edib, çünki puştular arasında tayfa kimliyi həmişə etnik mənsubiyyətdən üstün olub.

“Puştuların siyasi-hüquqi müstəqilliyinin bir təzahürü tayfalar üçün son dərəcə əhəmiyyətli olan ənənəvi hüquqi münasibətlərin qoruyucusu kimi “Puştunvalay” qaydası (“şərəf kodeksi”) çıxış edir.

İslam, islamdan əvvəl mövcud olan ənənələr (adətlər) ilə birlikdə bu kodeks üzərində dominant mövqe tutmayıb. Həmin kodeks puştu kimliyi kimi daha yüksək ideoloji səviyyəyə xidmət edir.

Hansı ki, yalnız xüsusi hallarda, tutaq ki, xarici müdaxilə (məsələn, “şurəvi”lərin – sovet ordusunun 1979-cu ildəki gəlişi kimi və sair) kimi xüsusi şəraitə vurğunu yönəldə bilər”, - deyə o qeyd edib.

Bununla yanaşı, o əlavə edib ki, Əfqanıstan hökumətlərinin ölkədə sistem idarəçiliyini tayfalara qəbul etdirmək və digər xalqlarla sərhəd qoymaq üçün islamdan istifadə etməsini sonadək effektiv saymaq olmaz.

Onun sözlərinə görə, 1970-80-ci illərdə fundamentalist qruplar tayfaları öz təsirləri altına almaq istəyərkən də problemlərlə üzləşmişdilər, çünki islam fundamentalizmi klan “maneələri"nin üstündəki universal baxışları ilə qəbilə həyat tərzinə ziddir.

““İslam Dövləti”nin Əfqanıstan “filialı” olan qolu “Vilayət Xorasan” tərəfindən inkişaf etdirilən ideyalar əfqanlar tərəfindən dəstəklənmədi”, - deyə Vorodin qeyd edib.

“Bundan əlavə, əgər İraqda “İslam Dövləti”nin inanılmaz effektivliyi əsasən Səddamdan sonrakı İraqda açıq diskriminasiyaya məruz qalan keçmiş “Bəəs”çilər tərəfindən təmin edildisə, Əfqanıstanda “İŞİD-çilər”in sıralarını gücləndirə biləcək insanlar sadəcə, yox idi”, - o deyib.
Şərqşünas, həmçinin, ən vacib suala cavab verib.

Biri ilə danışıqlar, digəri ilə müharibə

“Niyə “İslam Dövləti” ilə döyüşürlər, taliblərlə isə yox? Əgər rəsmi şəxslərin çıxışlarına baxsaq, onların taliblərin, həmçinin Əfqanıstan ərazisində kim “İŞİD-çilər”in öldürülməsinə kömək edəcəksə, onların simasında “daha az pislik” gördüklərini görmək olar.

“Taliban” ilk növbədə öz ölkələri üzərində nəzarəti ələ keçirməyə can atır və dünyada cihad etməyə hazırlaşmır. Buna görə də onun üçün panislamist “İslam Dövləti” müəyyən əyalətlər və qruplaşmalar uğrunda mübarizədə lazımsız rəqibdir. Bütün bunlar ümumdünya kontekstinə çıxmır – taliblərin dünyada legitimləşməsi sürünə-sürünə gedir” - deyə ekspert vurğulayıb.

“İslam Dövləti”nə gəldikdə isə D.Vorodin qeyd edib ki, o, taliblərin hərəkətlərinin Pakistan İdarələrarası Kəşfiyyat Xidməti (ISI) tərəfindən İslamabaddan yönəldildiyini vurğulayaraq, dəfələrlə “Taliban”ın “legitimliyini” şübhə altına alıb.

“2021-ci ildə Əfqanıstan “işidçilər”i taliblərin mülki əhalinin təhlükəsizliyini təmin edə bilməyəcəyini nümayiş etdirmək üçün çaxnaşma və xaos yaratmağa çalışır.

Ancaq əgər “Taliban” daxili fikir ayrılıqlarını aradan qaldıra, yerdəki qəbilə və klan liderləri ilə dialoq qura və təsirli bir dövlət maşını yarada bilsə, “İslam Dövləti”nin mübarizəni uğurla davam etdirmək şansı az olacaq. Əlbəttə, əgər onlara belə dəstək verilməsə, onlar hətta talibləri keçmək məcburiyyətində qalacaq”, - deyə Vorodin rezyumə edib.

Oxunub: 303

Xəbəri paylaş Paylaş:

Xəbər xətti

13-10-2025

21:00 | "Ehtiyac yarandığı zaman Ərdoğan həmişə yanımda olub"- Tramp /VİDEO
21:00 | QƏZZADA ATƏŞKƏSLƏ BAĞLI YEKUN SAZİŞ İMZALANDI - "Dünya üçün böyük bir gündür" /FOTO
20:45 | İlham Əliyev Şarm əl-Şeyxdə Donald Trampla görüşüb - VİDEO
20:44 | Misirdə Ərdoğan və Əliyev arasında səmimi görüş...- VİDEO
17:20 | Azərbaycanda əhali 9 ayda içki və siqaretə 2 mlrd. manata yaxın xərcləyib
17:00 | Olayın səbəbi: Ərdoğan pilota "geri dönün" əmri verib - Netanyahunun gəlməyəcəyini bilincə...
16:45 | ÖLKƏDƏ BU ƏRZAQ MƏHSULLARININ QİYMƏTİ KƏSKİN BAHALAŞIB - İqtisadçı səbəbləri açıqladı
16:35 | ABŞ ordusunda heç kimin xəyalına belə gəlməyən silahlar var - Tramp
16:30 | Qohumla evlənmək üçün... övlad valideyndən imtina edə bilər?
16:25 | Netanyahu Yaxın Şərq Sülh Sammitində iştirak etməyəcək
16:20 | Ərdoğan Misirdə! Təyyarə əvvəlcə uçuş zolağından çıxıb...
15:45 | “KÖÇƏRYANDAN XAHİŞ ETDİM Kİ, MƏNİ EVİMƏ APARSINLAR”- Misir Mərdanovla MÜSAHİBƏ
15:30 | İlham Əliyev Paşinyanla Şarm əl-Şeyxdə görüşdü - FOTOLAR
15:25 | Misir Prezidenti İlham Əliyevi belə qarşıladı - VİDEO
15:20 | Netanyahu: “İsrail Qəzza müharibəsində 2 min əsgərini itirib”
15:15 | Deputat partiyadan çıxarılıb - "Qüdrət müəllim telefon zənglərimi bloka atıb"
15:10 | BAKIDA GÖMRÜK məmurunu QADINA GÖRƏ ÖLDÜRÜBLƏR - ŞOK DETALLAR
14:41 | "Müharibə bitdi, HAMAS razılaşmaya əməl edəcək"- Tramp
13:20 | Tehran küçələrində hicabsız qadınlar - İranda nə baş verir? /FOTOLAR
13:15 | Prezident dəmir yolu işçilərini təltif etdi - ADLAR
13:10 | Moped idarə etmək üçün sürücülük vəsiqəsi tələb olunacaq
13:00 | "AZƏRBAYCAN VƏ QAZAXISTAN TƏHDİD ALTINDADIR..."- “Rusiya ilə əvvəlki münasibətləri bərpa etmək mümkün deyil”
12:45 | Gələn ildən Azərbaycanda faizsiz kreditlər verilə bilər
12:30 | 5 ÖLKƏYƏ qırıcı təyyarələrə sahib olmaq QADAĞANDIR - SƏBƏB NƏDİR?
12:25 | Müdafiə Nazirliyi məlumat yaydı: “Partlayış səsləri...“
11:40 | Samvel Karapetyana qarşı yeni ittiham irəli sürülüb
11:30 | BAKIDA GÖMRÜKÇÜ QƏTLƏ YETİRİLDİ - 16 yaşlı oğlan saxlanılıb /FOTOLAR
11:25 | İsrail və HƏMAS arasında əsir mübadiləsi başladı - FOTO/VİDEO
11:20 | Xankəndi, Ağdərə və Xocalıda 22 minə yaxın şəxs məskunlaşıb
11:15 | Şair Əlisəmid Kür vəfat edib
11:00 | Gəncə ilk dəfə Avropa çempionatına ev sahibliyi edəcək
00:30 | MKİ-nin 35 İLLİK SİRRİ: 97 HƏRF NƏYİ BİLDİRİR?- İlk üç hissə açıldı, yeni detallar üzə çıxdı
00:25 | Göydəki nəhəng: Dünyanın ən böyük hərbi təyyarəsi hazırlanacaq
00:25 | İsrail 2023-cü ildən Qəzzadakı əsgər itkilərinin sayını açıqlayıb
00:22 | Bu şəxslərin ölüm riski yüksəkdir - XƏBƏRDARLIQ
00:20 | Azərbaycanda 16 yaşlı qız ana oldu - Atanın harda olduğu bilinmir
00:15 | RƏSUL QULİYEVİN AİLƏSİ BAKIYA GƏLDİ - 30 ildən sonra /FOTOLAR
00:10 | İran Misirdə keçiriləcək "Sülh Sammiti"nə GETMƏDİ
00:07 | Axtarışda olan təhlükəli cinayətkar Bakı aeroportunda TUTULDU
00:05 | İsraildə Trampı Baş nazir və Prezident qarşılayacaq - “Times of Israel”
00:00 | Фейк, который не успели спрятать. «Истерики древнего мира»

12-10-2025

18:45 | İlham Əliyev Sülh Sammitində iştirak üçün Misirə getdi - FOTO
18:40 | Gərginlik artır: Çin ABŞ-a elə bir sarsıdıcı zərbə hazırlayır ki...
18:15 | Xəstə heyvanların əti Bakıya gətirilir?- AQTA-dan istehlakçılara TÖVSİYƏ
18:00 | DURAND XƏTTİ - CƏNUBİ ASİYAYA YERLƏŞDİRİLMİŞ "BOMBA"- Pakistan-Əfqanıstan qarşıdurmasına analitik baxış
17:45 | İranın mineral suyunu içənlər öldü, OMAN və BƏƏ qadağalar qoydu
17:40 | Telefona üç gün baxmayanda görün nələr olur - İlginc araşdırma
17:20 | Əfqanıstanla Pakistan sərhədində AĞIR DÖYÜŞLƏR BAŞLAYIB
17:15 | Rusiya sualtı qayığı Fransa sahillərində - NATO-dan açıqlama
17:10 | 38 ZAVODDAN 21-i “VURULUB”...- Rusiyanın 57 regionunda yanacaq qıtlığı yaranıb
17:00 | Əfqanıstanla toqquşmada Pakistan neçə hərbçisini İTİRİB? - RƏSMİ AÇIQLAMA
16:35 | Çəkməşəkilli İtaliya: bildiklərimiz və bimədiklərimiz - Maraqlı faktlar
16:00 | Şərurlu İsfəndiyardan RƏZİL ADDIM: “Gizli çəkiliş edib...”- VİDEO
15:55 | İlham Əliyev İspaniya Kralını təbrik etdi
15:45 | AZƏRBAYCANDA NİYƏ MİYONÇULARIN RƏSMİ SİYAHISI YOXDUR? - Ekspertdən ritorik sual
15:40 | "Taliban"dan fərqli olaraq, müki əhalini hədəfə almırıq"- Pakistan XİN
15:30 | Misirdə keçiriləcək "Sülh Sammiti"nə 20 ölkənin lideri qatılacaq
15:20 | Bəzi rayonlarda heyvanlar arasında yayılan xəstəlik nədir?- VİDEO
15:15 | Bəhram Rəcəbzadədən gözlənilməz qərar - "Böyük haqsızlıq oldu"
15:00 | İCRA BAŞÇISI Elşad Həsənovun ŞÜBHƏLİ "BİRMƏNBƏ METODU": 19,7 milyonluq üç müqavilənin izi ilə...
14:35 | Kürdlər və Dəməşq neft sazişi bağladı
14:30 | Dünyanın ən gözəl paytaxtı açıqlandı - Paris, Afina və Lissabon yox...
14:25 | "Ölkəmizin təhlükəsizliyini qorumaqda qərarlıyıq"- Pakistan Prezidenti
14:00 | "Rusiyada vurulacaq hədəfləri ABŞ müəyyən edir"- "Financial Times"
13:55 | Dünyada 1 SAATA ƏN ÇOX UŞAQ DOĞULAN ÖLKƏLƏR - XƏRİTƏ /SİYAHI
13:45 | Yasamal MKTB-də maliyyə problemi: 2 MİLYONLUQ BORC NİYƏ ÖDƏNİLMİR?
13:35 | HAMAS və İsrail girovları azad edəcək - 2000-ə qədər fələstinli məhbus...
13:30 | SABAHIN HAVASI: Dolu düşəcək, sulu qar yağacaq
13:20 | Dünya Çempionatı-2026: Bu gün daha 8 oyun var
13:15 | Sadıqov büdcədən 30 MİLYARD MƏNİMSƏYİB? - YENİ DETALLAR
13:10 | Maskn beyin çipi üçün minlərlə insan növbəyə durub - Hansı avantajları var?
13:05 | Rus ordusunun son sutkadakı itkiləri açıqlanıb - SİYAHI
13:00 | Kamerun Prezidenti 100 yaşına qədər ölkəni idarə etmək niyyətindədir
12:55 | İran Aİ-3 ilə danışıqlar aparmaq niyyətində deyil - Abbas Əraqçi
12:50 | DÇ-2026: Türkiyə Bolqarıstanı, Norveç isə İsraili darmadağın etdi - NƏTİCƏLƏR
12:45 | Əfqanıstanla Pakistan arasında şiddətli döyüşlər dayandırılıb
12:40 | Bu məhsullar kəskin bahalaşacaq - YENİ RÜSUMLAR
12:35 | "Qarabağ" dünya reytinqində irəlilədi
12:30 | ABŞ-dan Azərbaycana tarixi dəvət

11-10-2025

21:15 | BAKIYA GƏTİRİLƏN ƏTLƏR TƏHLÜKƏLİDİR? - ARAŞDIRMA
21:10 | Bəşər Əsədin Rusiyada dəbdəbəli həyatı: Evdən çıxmır, geymer olub
21:05 | Nikahdankənar doğulanların sayı niyə çoxdur?- Dövlət Komitəsindən məsələyə REAKSİYA -VİDEO
15:30 | Sürücülük hüququ olmadan avtomobil idarə edən şəxs qəza törətdi - Ölən və yaralananlar var
15:25 | Tələbə qızları fahişəliyə cəlb edən tiktoker Mahirəyə HÖKM OXUNDU - VƏ... 2 İL HƏBS TƏXİRƏ SALINDI
13:30 | Keçmiş MTN GENERALI AZADLIQDA - Akademiyaya qəbul, orduda vəzifəyə təyinat... və...PUL
13:25 | “The New York Times” Pentaqonun yeni media siyasətinə əməl etməkdən imtina edib
13:20 | Qəbələ RLS-in söküntüsündə son mərhələ - Təhlükəli maddələrin aqibəti necə olacaq?
13:15 | Elektron siqaret çəkənlər təhlükə qarşısında - Yeni araşdırma şok yaratdı
13:10 | Azərbaycan neftinin qiyməti 66 dollara düşdü
13:05 | AEROPORTDA taksi dəyişikliyindən sonrakı XAOTİK VƏZİYYƏT - VİDEO
12:45 | Kim Çen In Dmitri Medvedevi qəbul edib
12:40 | Rusiyada tanınmış şəxslər agent elan edildi - Ədliyyə Nazirliyinin “qara siyahısı” böyüyür
12:35 | Prezident Sevil Əliyevanı təltif etdi - SƏRƏNCAM
12:30 | Откуда есть пошла «Великая Армения»?
12:15 | Всё путём, ара! «Истерики древнего мира»
12:00 | Жан Шарден: никаких следов древности в Ереване нет - Филипп Экозьянц
11:55 | ЕСЛИ АРМЯНИН НЕ ЛЖЕТ, ЗНАЧИТ, ПЕРЕД ВАМИ НЕ АРМЯНИН
11:50 | "Армения приняла христианство в IV веке"- Это не более, чем красивые слова, приятные для армянского уха
11:45 | АНТИЧНЫЕ АВТОРЫ РАЗОБЛАЧАЮТ АРМЯНСКИЕ МИФЫ - ФОТО
11:33 | Армянский терроризм в газетных архивах США - Часть 23

Davamı

HAMINI DÜŞÜNDÜRƏN SUALA CAVAB:: "İSLAM DÖVLƏTİ" VƏ "TALİBAN" ARASINDA ƏSAS FƏRQ NƏDƏDİR?

Xəbər xətti