HAMINI DÜŞÜNDÜRƏN SUALA CAVAB:: » Press-fakt.az ictimai-siyasi onlayn qəzet

HAMINI DÜŞÜNDÜRƏN SUALA CAVAB:: "İSLAM DÖVLƏTİ" VƏ "TALİBAN" ARASINDA ƏSAS FƏRQ NƏDƏDİR?

Tarix: 15-09-2021, 18:15

Əfqanıstan terror qruplaşmasının hakimiyyəti ələ keçirməyə çalışdığı ilk ölkə deyil. Daha əvvəl bu halla İraq və Suriya da üzləşib. Cəmi bir neçə il əvvəl onların da ərazilərində “İslam Dövləti” (daha öncə “İraq Şam İslam Dövləti-İŞİD”) beynəlxalq islamçı ekstremist terror təşkilatı çiçəklənməyə başlamışdı.

Bəs “İslam Dövləti” “Taliban”dan nə ilə fərqlənir və onlar nədə bir-birinə bənzəyir? İndi bu sual Azərbaycanda və dünyada çoxlarını düşündürür.

Şərqşünas Dmitri Vorodinin bununla bağlı fikirlərini təqdim edirik:

Onun sözlərinə görə, taliblərin əvvəlki metodları “İŞİD-çi”lərdən çox da fərqlənmirdi.
“Həm “Taliban”, həm də “İslam Dövləti” öz məqsədlərinə çatmaq üçün silahlı hücumlardan, terror aktlarından və edamlardan istifadə edirdilər.

Xatırlamaq olar ki, taliblər 1996-cı ildə mücahidləri məğlub edib Kabili aldıqdan dərhal sonra 1992-ci ildə Əfqanıstanın paytaxtına mücahidlərin gəldiyi andan BMT missiyasının binasında oturub ordan çıxmayan keçmiş prezident bədbəxt Nəcibullahı necə öldürdülər.

“İŞİD-çilər” ümumiyyətlə edamların möhtəşəmliyinə və publik olmasına diqqət yetirirdilər, insanlar üzərində yeni-yeni ritual qisas aktlarını videoya çəkirdilər”.
Ancaq politoloq qeyd edib ki, bu qruplaşmalar arasında prinsipial fərq var.

“Qlobalistlər” və “regionalislər”

“Əlbəttə, “Taliban” xəlifələrin idarə etdiyi dövrə uyğun əsl islam dövləti quracağını elan edib, ancaq onlar bunu yalnız Əfqanıstan ərazisində və Pakistanın puştu əhalinin yaşadığı şimal-qərb bölgələrində etməyi bəyan etməyiblər. Onlar universalist layihələr irəli sürmədilər, İslam Dövlətinin etdiyi kimi, ümumdünya, millətlərüstü, etniküstü xilafətin yaradılmasına çağırış etmədilər”, – deyə ekspert bildirib.

Onun sözlərinə görə, “Taliban” Əfqanıstanda həmişə puştu etnik bazasına, üstəlik ayrı-ayrı tayfa qruplarına istinad edib, çünki puştular arasında tayfa kimliyi həmişə etnik mənsubiyyətdən üstün olub.

“Puştuların siyasi-hüquqi müstəqilliyinin bir təzahürü tayfalar üçün son dərəcə əhəmiyyətli olan ənənəvi hüquqi münasibətlərin qoruyucusu kimi “Puştunvalay” qaydası (“şərəf kodeksi”) çıxış edir.

İslam, islamdan əvvəl mövcud olan ənənələr (adətlər) ilə birlikdə bu kodeks üzərində dominant mövqe tutmayıb. Həmin kodeks puştu kimliyi kimi daha yüksək ideoloji səviyyəyə xidmət edir.

Hansı ki, yalnız xüsusi hallarda, tutaq ki, xarici müdaxilə (məsələn, “şurəvi”lərin – sovet ordusunun 1979-cu ildəki gəlişi kimi və sair) kimi xüsusi şəraitə vurğunu yönəldə bilər”, - deyə o qeyd edib.

Bununla yanaşı, o əlavə edib ki, Əfqanıstan hökumətlərinin ölkədə sistem idarəçiliyini tayfalara qəbul etdirmək və digər xalqlarla sərhəd qoymaq üçün islamdan istifadə etməsini sonadək effektiv saymaq olmaz.

Onun sözlərinə görə, 1970-80-ci illərdə fundamentalist qruplar tayfaları öz təsirləri altına almaq istəyərkən də problemlərlə üzləşmişdilər, çünki islam fundamentalizmi klan “maneələri"nin üstündəki universal baxışları ilə qəbilə həyat tərzinə ziddir.

““İslam Dövləti”nin Əfqanıstan “filialı” olan qolu “Vilayət Xorasan” tərəfindən inkişaf etdirilən ideyalar əfqanlar tərəfindən dəstəklənmədi”, - deyə Vorodin qeyd edib.

“Bundan əlavə, əgər İraqda “İslam Dövləti”nin inanılmaz effektivliyi əsasən Səddamdan sonrakı İraqda açıq diskriminasiyaya məruz qalan keçmiş “Bəəs”çilər tərəfindən təmin edildisə, Əfqanıstanda “İŞİD-çilər”in sıralarını gücləndirə biləcək insanlar sadəcə, yox idi”, - o deyib.
Şərqşünas, həmçinin, ən vacib suala cavab verib.

Biri ilə danışıqlar, digəri ilə müharibə

“Niyə “İslam Dövləti” ilə döyüşürlər, taliblərlə isə yox? Əgər rəsmi şəxslərin çıxışlarına baxsaq, onların taliblərin, həmçinin Əfqanıstan ərazisində kim “İŞİD-çilər”in öldürülməsinə kömək edəcəksə, onların simasında “daha az pislik” gördüklərini görmək olar.

“Taliban” ilk növbədə öz ölkələri üzərində nəzarəti ələ keçirməyə can atır və dünyada cihad etməyə hazırlaşmır. Buna görə də onun üçün panislamist “İslam Dövləti” müəyyən əyalətlər və qruplaşmalar uğrunda mübarizədə lazımsız rəqibdir. Bütün bunlar ümumdünya kontekstinə çıxmır – taliblərin dünyada legitimləşməsi sürünə-sürünə gedir” - deyə ekspert vurğulayıb.

“İslam Dövləti”nə gəldikdə isə D.Vorodin qeyd edib ki, o, taliblərin hərəkətlərinin Pakistan İdarələrarası Kəşfiyyat Xidməti (ISI) tərəfindən İslamabaddan yönəldildiyini vurğulayaraq, dəfələrlə “Taliban”ın “legitimliyini” şübhə altına alıb.

“2021-ci ildə Əfqanıstan “işidçilər”i taliblərin mülki əhalinin təhlükəsizliyini təmin edə bilməyəcəyini nümayiş etdirmək üçün çaxnaşma və xaos yaratmağa çalışır.

Ancaq əgər “Taliban” daxili fikir ayrılıqlarını aradan qaldıra, yerdəki qəbilə və klan liderləri ilə dialoq qura və təsirli bir dövlət maşını yarada bilsə, “İslam Dövləti”nin mübarizəni uğurla davam etdirmək şansı az olacaq. Əlbəttə, əgər onlara belə dəstək verilməsə, onlar hətta talibləri keçmək məcburiyyətində qalacaq”, - deyə Vorodin rezyumə edib.

Oxunub: 302

Xəbəri paylaş Paylaş:

Xəbər xətti

20-08-2025

19:50 | Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı tarixi addım - Dəmir yolunun təməli atılır
19:45 | “Respublika” qəzeti bağlandı - Baş redaktora yeni vəzifə verildi
19:25 | Adəm Məmmədovun vəkilliyinə XİTAM VERİLDİ
19:20 | Nikol Paşinyan Rusiya baş nazirinin müavini Aleksey Overçuku qəbul edib
16:40 | "İranla müharibə qəhrəmanıyam, ancaq heç kim buna inanmır”- Tramp
16:30 | "Hacıyev 45 milyon müqabilində MƏXFİ MƏLUMATLARI QƏRBƏ ÖTÜRÜB"- Rusiya Baş Prokurorluğu
16:26 | XƏBƏRDARLIQ - Bu il qiymətlər daha da artacaq
16:20 | “Qarabağ” Bakıya qələbə ilə qayıtdı - VİDEO
16:15 | Prezident və birinci xanım Gəncə stadionunda - FOTOLAR
16:10 | Elçin Qasımov kimdir? - Öz ölkəsinə səfir təyin olunan azərbaycanlı
16:05 | TƏHSİLİMİZDƏ TƏNQİD VƏ İSLAHAT: Harada haqlıyıq, harada haqsız?
16:00 | Ukrayna müharibəsi: Daha bir azərbaycanlı öldü
15:58 | İki rayona yeni prokuror TƏYİN EDİLDİ
15:50 | Milyarderlər pullarını NƏYƏ XƏRCLƏYİRLƏR?- Ağlınıza gəlməyəcək şeylər
15:40 | İsrailin Qəzza əməliyyatı... davam edəcək - Ehtiyat qüvvələrinin sayı 130 minə çatacaq
15:31 | VOLODİN “FƏXR EDİR”! - Rusiyada məktəbli MİQRANT UŞAQLARIN sayı kəskin AZALIB
15:25 | Azərbaycanda ən yüksək rütbələri kimlər daşıyır? - ADLAR
15:20 | ABŞ İsraili qorumaq üçün MİLYARDLAR XƏRCLƏYƏCƏK
15:18 | Putin Ərdoğana zəng etdi - Ukrayna ətrafındakı vəziyyət müzakirə olunub
15:15 | Azərbaycan hindistanlı kriminal avtoriteti ölkəsinə ekstradisiya edəcək
15:12 | 31 nəfərə elmi dərəcə və dosent adının verilməsindən imtina edilib
15:05 | "ABŞ nüvə silahı istifadə etmədən Rusiyanı məğlub edə bilər"- The Telegraph
15:00 | Prezident və xanımı Gəncə şəhərində olublar
14:58 | Azərbaycan Rusiyada keçiriləcək "İnterviziya"da iştirak etməyəcək
14:55 | Xalq artisti qızından polisə şikayət etdi - VİDEO
01:15 | Voskanyandan ETİRAF: DƏHLİZ ƏVVƏL-AXIR İŞƏ DÜŞƏCƏK
01:11 | Dövlət Departamentində 6000-dən çox tələbənin vizası ləğv edildi
01:10 | Mən Prezident olduğum müddətdə ABŞ qoşunları Ukraynaya göndərilməyəcək - Tramp
00:30 | Zelenskinin valideynləri: “Onun PREZİDENT OLMAĞINI İSTƏMİRDİK”- FOTO
00:25 | Jurnalistlər üçün yazı müsabiqəsi ELAN EDİLDİ
00:20 | Rubio Fidanla Ermənistan-Azərbaycan sülh prosesini müzakirə etdi
00:15 | Krım QAYTARILMAYACAQ, Zelenski GÜZƏŞTƏ GETMƏLİDİR - TRAMP
00:10 | Putin-Zelenski görüşü hansı şəhərdə keçiriləcək?- ADLAR
00:05 | Tarif Şurası qazın qiyməti ilə bağlı QƏRAR VERƏCƏK
00:00 | Fransa Azərbaycana yeni səfir təyin etdi

19-08-2025

23:15 | Azərbaycana ən çox turist bu ölkələrdən gəlib - SİYAHI
23:10 | Bu əməliyyatlar da İcbari Tibbi Sığorta Zərfinə daxil ediləcək - SİYAHI
23:02 | 30 ukraynalı uşaq Azərbaycana əmanət edildi
22:50 | Budapeştdə “Qarabağ”a möhtəşəm dəstək
22:45 | İran və Ermənistan prezidentləri nələri müzakirə etdi?
22:40 | Kərə yağının qiymətində kəskin artım olub - Dövlət Statistika Komitəsi
22:30 | Tramp Avropa liderlərini belə qəbul etdi - Fotolar böyük REZONANS DOĞURDU
22:23 | Son 22 ildə ilk: Türkiyə NATO sammitinə ev sahibliyi edəcək
19:10 | Məmməd İsmayıl VƏFAT ETDİ - Əsrik kəndində dəfn ediləcək
19:05 | Rusiya atəşkəs təklifini RƏDD ETDİ – Ukraynada müharibə daha da ALOVLANACAQ...
16:15 | "Ukrayna KRIMI RUSİYAYA VERMƏLİ, NATO-ya qoşulmamağa..."- Trampdan şok
15:15 | ABŞ-dan UKRAYNAYA 100 MILYARDLIQ SILAH - Avropa təhlükəsizlik zəmanəti üçün almağa hazırdı
15:10 | Rusiyanın SOCAR-a zərbəsinin qisası alındı - Əməliyyat
15:05 | "Narahatlığımız tamamilə aradan qaldırılmalıdır"- Pezeşkian
15:00 | Azərbaycanda bu tarixdən əhaliyə dərmanlar PULSUZ VERİLƏCƏK
14:55 | Həbsxanadan mesaj var: İmamoğlu Yavaşı prezidentliyə namizəd göstərdi
14:40 | PUTİN-ZELENSKİ GÖRÜŞÜ: OLA DA BİLƏR, OLMAYA DA - Zelenski hazırdır, Putinin “cəsarəti” isə sual altındadır
14:35 | “Azyaşlı qızların belə davranışı qəbuledilməzdir”- Dövlət Komitəsi
14:33 | Ukrayna şərhərlərinə kütləvi hücum - Rusiya 270 dron və raketlərlə zərbə endirdi
14:30 | İlham Əliyev Cared Koheni qəbul etdi - FOTO
14:25 | İran və Ermənistan arasında 10 memorandum imzalanıb
14:22 | RUSİYADA AZƏRBAYCANLI “OVU” GÜCLƏNİR - Tanınmış iş adamını Navalnıya necə “calayıblar”?
14:15 | Ağ Evdə yayılan foto qalmaqal yaratdı - Ukrayna rəsmiləri həqiqəti açıqladı
11:41 | Putin-Zelenski görüşünün vaxtı ELAN EDİLDİ
11:35 | Səudiyyəli turistlərin qalmaqalı: Azərbaycana nə qədər ərəb gəlib? - STATİSTİKA
11:33 | Emin Ağalarov Cennifer Lopezi Bakıya gətirir
11:30 | “Ukraynada SOCAR-ı vururlar, SİLAH MARŞRUTLARINI YOX...”- “Bu, absurdlar teatrıdır”
11:22 | Rus ordusunun son sutkadakı itkiləri açıqlanıb - SİYAHI
11:20 | “Zelenski-Tramp görüşü gözləniləndən yaxşı keçdi”- "ABŞ Ukraynaya təhlükəsizlik təminatı verəcək..."
11:17 | Türkiyədə təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin sayı açıqlanıb
11:15 | Yekaterinburqda Ermənistanın konsulluğu bağlanıb
00:50 | "NƏ QƏDƏR AĞILSIZ SƏSLƏNSƏ DƏ... PUTİN SAZİŞ BAĞLAMAQ İSTƏYİR"- Tramp
00:45 | Zelenski Putin və Trampla ƏRAZİ məsələlərini müzakirəyə HAZIRDIR
00:35 | Voronejdəki ən böyük bazarın sahibi, azərbaycanlı iş adamı HƏBS EDİLDİ
00:30 | Tramp görüşdə Azərbaycan və Ermənistanı XATIRLADI: “Möhtəşəm ölkələr…”
00:25 | Rusiyadan növbəti HİTLERİZM: Diaspor rəhbəri vətəndaşlıqdan MƏHRUM EDİLDİ
00:20 | "Putin və Zelenski dil tapa biləcəklər"- Tramp
00:15 | Rusiya ordusu Donetsk vilayətinə hücum edib - Ölənlər və yaralananlar var
00:10 | Tramp Avropa liderləri ilə görüş keçirdi - FOTO
00:05 | Oval kabinetdə Ukraynanın 1992-2013-cü illərdəki xəritəsi qoyulub - Görüşdən əvvəl
00:00 | TRAMPIN AĞ EVDƏ ZELENSKİ İLƏ GÖRÜŞÜ BAŞA ÇATDI - ABŞ Prezidenti açıqlama verir /CANLI YAYIM

18-08-2025

22:30 | "Qarabağa qayıdışı real hesab etmirəm"- "Xalq bu məntiqlə razılaşmırsa, qoy inqilab etsin”
22:00 | RUSİYA UKRAYNANIN NƏ QƏDƏR ƏRAZİSİNİ İŞĞAL EDİB? - XƏRİTƏ
21:45 | Avropa liderləri Ağ Evə gəlməyə başlayıblar - FOTO
21:41 | Tramp-Zelenski Görüşü başladı - CANLI YAYIM
20:15 | “İlin gənc müəllimi - 2024”: Qaliblərin SİYAHISI /FOTO
20:00 | Paşinyan anklavlarla bağlı suala belə cavab verdi: "Burada yeni sülh məntiqi işləyir..."
19:21 | “RUSİYAYA CAVAB VERMƏK LAZIMDIR!”- “Bu silahları Ukraynaya sata bilərik...”
19:15 | Şəhidlərə hörmətsizlik edən əcnəbilər barədə həbs qətimkan tədbiri seçildi
19:10 | Paşinyan Azərbaycanla müqavilənin paraflanmasını dönüş nöqtəsi adlandırıb
19:00 | Taliban İrana Britaniya üçün işləyən agentlərin siyahısını verib
18:55 | "6 ayda 6 müharibəni sonlandırmışam..."- Tramp
18:45 | “RUSİYA ARTIQ UDUZUB...”- "Azərbaycanı hədələmək yalnız panikanın göstəricisidir”
18:35 | Bağça müdiri vəzifəsinə sənəd qəbulu başladı
18:30 | Slovakiyanın AZƏRBAYCALI SƏFİRİ İlham Əliyevin qəbulunda
18:10 | İran Ermənistandan Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı təminat alıb - RƏSMİ
18:00 | Erməni kilsəsi yenə təxribatçı rolda: I Aram Vaşinqton razılaşmasını hədəfə aldı
17:55 | Çindən Ukrayna müharibəsinin uzanması üçün SENSASİON ADDIM - Gizli plan İFŞA OLDU
17:30 | Ukrayna ordusu iki həftəyə 6 kəndi azad etdi
17:23 | Bakının rayonları üzrə iyulda torpaq qiymətləri necə dəyişib? - CƏDVƏL
17:20 | “Rəqsanə 520 min DOLLARA GÖRƏ TUTULMAYIB…”- Vəkili yeni detalları açdı
17:15 | "Azərbaycan qazının idxalını davam etdirə bilərik"- Ukraynanın energetika naziri
17:10 | BAHALI UNİVERSİTETLƏRİMİZ - İllik təhsil haqqı nə qədərdir? /SİYAHI
17:05 | İlham Əliyev İsrailin yeni səfirinin etimadnaməsini qəbul edib
17:00 | Azərbaycanda daha 73 nəqliyyat vasitəsi hərraca çıxarılacaq

Davamı

HAMINI DÜŞÜNDÜRƏN SUALA CAVAB:: "İSLAM DÖVLƏTİ" VƏ "TALİBAN" ARASINDA ƏSAS FƏRQ NƏDƏDİR?

Xəbər xətti