Fin iqtisadi möcüzəsi:
Suomilərin uğurunun sirri nədədir?
* Finlərin orta aylıq əmək haqqı 4 min dollardan yuxarıdır;
* Dünyada ən yüksək pensiya verən ölkələrdən biridir: 1900 dollar, yaxud 1344 avro;
* Korrupsiyanın ən aşağı səviyyəsinə görə dünyada 1-2 yerləri tutur;
* Həyat təhlükəsizliyi və dövləti cinayətlərin yoxluğuna görə, dünyada 1-ci yerdədir. Finlərin əksəriyyətinin təsəvvüründə polis vətəndaşın dostu və müdafiəçisidir;
* Dünya ölkələri arasında milli rifah dərəcəsinə görə 3-cü fəxri yer (1 il əvvəl lider).
* Dünənə qədər “meşəqıran” kimi tanınan bir xalq “hi-tech” millətə çevrilib (əhalinin 96 faizinin İnternetə daimi çıxışı var və bu ABŞ və AB-dəkindən daha yüksək göstəricidir).
Niyə ukraynalılar, moldovanlar, gürcülər, ermənilər, azərbaycanlılar onların yolunu gedə bilmir? Necə oldu ki, Finlandiya bir neçə on il ərzində aqrar ölkədən informasiya cəmiyyətinə çevrildi? Ölkə bu uğura necə nail oldu?
- Ruslar, ukraynalılar və finlər yüz ildən artıq bir dövlətin vətəndaşları olublar. Bu bizə də aiddir;
- Finlandiyanın iqlimi də Rusiya kimi sərtdir (Ukrayna daha mülayimdir və iqtisadi fəaliyyət üçün daha əlverişlidir. Bu mənada Azərbaycan daha əlverişli sayılmalıdır);
- Suomi ölkəsinin iqtisadiyyatı uzun müddət xammal istehsalına əsaslanıb, iqtisadiyyatın önəmli hissəsini ağır sənaye təşkil edib (xatırladım ki, hazırda Azərbaycan iqtisadiyyatı da əsasən xammal istehsalına əsaslanır);
Bundan başqa, Finlandiyanın güclü istisadi sıçrayış etmək imkanları əksər hallarda Rusiya və Ukraynadan (bir çox hallarda Azərbaycandan da) aşağıdır:
- Təbii sərvətlərin, faydalı qazıntıların azlığı, əsas xammalın meşə materialları, ərazinin təxminən 10 faizinin su, 70 faizinin meşə, ölkənin minlərlə göldən, qranit qayalardan və bataqlıqlardan ibarət olması (“Suomi” sözünün mənalarından biri də “bataqlıq”dır);
- Kasad daxili bazar (Finlandiyanın əhalisi cəmi 5 milyon yarımdır, yəni Azərbaycanın yarısı qədər);
- Finlandiya sənayeləşmə (industrializasiya) mərhələsinə Rusiya, Ukrayna və Azərbaycandan sonra daxil olub. İkinci dünya müharibəsinə qədər o hələ də aqrar ölkə olaraq qalırdı.
- İnnovativ iqtisadiyyata önəm verilməsi:
İxracat yönümlü iqtisadiyyat
Finlandiyanı 90-cı illərin böhranından, demək olar ki, ixracat çıxarıb. SSRİ dağıldıqdan sonra Finlandiya 1995-ci ildə Avropa Birliyinə daxil oldu, yəni öz bazarını Avropa mallarının üzünə açdı, öz mallarını da Avropa bazarına çıxarmağa başladı. Əslində Avropa Birliyi Finlandiya üçün Sovet İttifaqını əvəz etdi. Zarafatcıl danimarkalılar adətən bunu belə ifadə edirlər: “Finlandiya dağılan SSRİ-nin kölgəsindən AB-nin çətiri altına keçdi”.
Finlandiyada kıçık və orta bıznes
Finlandiyanın iqtisadi sıçrayışının lokomotivi dövlət yox, məhz kiçik və orta biznesin inkişafı olub. Elə həmin uğursuz 90-cı illərin əvvəlində finlər iqtisadiyyatda kardinal liberallaşdırmaya, öz müəssisə və banklarını fəal surətdə satmağa başladılar.
Fin dövləti şəxsi biznesə necə yardım edir?
Fin biznesinin uğurlu iki əsas şərtini qeyd etmək olar:
1) Vergi və maliyyə sistemi. Məsələ burasındadır ki, Finlandiyada müəyyən olunmuş vergilər hətta qonşu Skandinaviya ölkələrilə müqayisədə belə daha yumşaqdır.
2) Bıznesə məqsədyönlü dövlət yardımı. Ölkədə kiçik və orta biznesə dəstək üzrə çoxsaylı dövlət proqramları fəaliyyət göstərir. Məsələn, kiçik firmalar fəaliyyətlərinin ilk ilində dövlətdən ilkin yardım alırlar. Bu yardım investisiya layihəsinin 45%-nə barəbərdir. Yerli biznesin inkişafında texnopolislər mühüm rol oynayır.
Finlandiyada sosial proqramlar
“Forbes”jurnalının apardığı araşdırmalara görə, sərt iqlimə malik ölkədə yaşayan finlər dünyanın ən xoşbəxt xalqları arasında ikinci yeri tuturlar. Onlardan öndə danimarkalılardır.
Pensiyaçıların gediş haqqı ilə bağlı çoxlu imtiyazları var, onlara bütün avtobus və qatar biletlərində 50% güzəşt olunur. Sağlamlıq mərkəzləri və hovuzlarda pensiyaçılara endirimlər edilir.
Yüksək səviyyəlı səhiyyə, ekologiya və təhsil
Dünyanın ekoloji və demoqrafik şəraitin nəzərə alındığı (hava çirkliliyi, təmiz su, uşaq ölümü səviyyəsi, vərəm və s.) ən sağlam ölkələrinin “Forbes” jurnalının tərtib etdiyi reytinq cədvəlində Finlandiya 3-cü yeri tutur. Dünyada ən təmiz su da məhz bu ölkədədir, onu birbaşa krandan içmək olur. Hava son dərəcə təmizdir.
Finlandiyanın xarici siyasəti
Finladiyanın xarici siyasətində hamıyla alver, ticarət və dostluq etmək, bloklara qoşulmamaq, Rusiya ilə mehriban qonşuluq münasibətləri prioritetdir.
Nadir Qocabəyli