ABŞ-ın Ermənistandakı sabiq səfiri Con Evans Ermənistanın İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) Armen Tonoyanın Ermənistanın Azərbaycanla sərhəd ərazilərdə vəziyyətin sabitləşməsi üçün irəli sürdüyü təklifi dəstəkləyib.

Qeyd edək ki, hüquq müdafiəçisi Armen Tonoyan Ermənistan-Azərbaycan sərhədində demilitirizasiya zonasının yaradılmasını təklif etmişdi. Tonayan sərhəddə belə bir zonanın yaradılması üçün erməni kəndləri yaxınlığında mövqe tutan Azərbaycan qüvvələrinin geri çəkilməsinin vacibliyini vurğulayıb.

Tonoyanın təklifinə münasibət bildirin sabiq səfir demilitirizasiya zonasının bölgədə Ermənistan və Azərbaycan sərhəd qüvvələri arasında gərginliyin azaldılmasının yeganə yolu olduğunu bildirib.

Xatırladaq ki, Paşinyan hökuməti dəfələrlə Ermənistan-Azərbaycan sərhədində neytral təhlükəsizlik zonasının yaradılması ilə bağlı təklif irəli sürüb. Onlar hesab edirlər ki, Ermənistan və Azərbaycan hərbi qüvvələri sərhəd ərazilərindən geri çəkilməli və bölgədə təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün beynəlxalq sülhməramlı qüvvələr yerləşdirilməsinə ehtiyac var.

Maraqlıdır, ümumiyyətlə Ermənistan-Azərbaycanla sərhədində demilitirizasiya zonasının yaradılması ehtimalı varmı?  ABŞ və Rusiya təhlükəsizlik zonası məsələsində nə dərəcədə israrlı ola bilərlər?

Məsələ ilə bağlı açıqlama verən Topçubaşov analitik mərkəzinin həmtəsisçisi Rusif Hüseynovun sözlərinə görə, Azərbaycan hökumətinin Ermənistanla sərhəddə demilitirizasiya və təhlükəsizlik zonanın yaradılması ilə bağlı razılığa gəlməsi üçün heç bir stimul yoxdur.

"44 günlük müharibədən sonra beynəlxalq səviyyədə tanınan sərhədlərinə nəzarəti təmin edə bilən rəsmi Bakı Ermənistan-Azərbaycan sərhədində demilitirizasiya zonasının yaradılmasında maraqlı olmaya bilər. Ərazi bütövlüyünün və sərhədlərin tam təmin edilməsi Azərbaycan üçün hələ yeni bir durumdur.
Bu səbəbdən Azərbaycan tərəfinin sərhəddə demilitirizasiya və təhlükəsizlik zonası barədə razılığa gəlməsi üçün stimul yoxdur. Ancaq Ermənistan tərəfinin bu istiqamətdə müsbət addımlar atdığı təqdirdə müəyyən stimullar yarana bilər”, - deyə Hüseynov bildirib.

Hüseynov Ermənistan və Azərbaycan arasında neytral sərhəd zonasının yaradılmasının iki ölkə arasında gələcək sülh sazişi ilə bağlı danışıqlarda əsas məsələ olmaq ehtimalını da vurğulayıb.

"Demilitirizasiya və təhlükəsizlik zonası ilə bağlı hər hansı bir danışıq üçün ilkin şərt sülh müqaviləsinin imzalanması və bir-birinin ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması ola bilər", - deyə o qeyd edib.

Digər önəmli məqam isə ATƏT-in Minsk Qrupunun Ermənistanın demilitirizasiya təklifinə münasibətidir. Ekspertlər həmsədrlərin bu məsələdə israrlı ola biləcəklərini istisna etmirlər. Onlara görə, Minsk Qrupu neytral zona məsələsini Ermənistan və Azərbaycan arasında münaqişəyə son qoymaq üçün sülh razılaşmasına daxil edə bilərlər.

Lakin TRT Dünya Araşdırma Mərkəzində regional tədqiqatlar üzrə ekspert olan Turan Qafarlı demilitizasiya zonasının Azərbaycanla sərhəddə deyil, yalnız Ermənistan daxilində mümkün olacağına hesab edib. Ekspertə görə, Moskva və Vaşinqtonun bu məsələdə israrlı olması inandırıcı görünmür.

"Düşünmürəm ki, ABŞ və Rusiya Azərbaycanla sərhəddə delimitirizasiya zonası məsələsində israrlı ola bilərlər. Demilitarizasiya zonasının yaradılması ilə bağlı ideya ortalığa atılsa belə, bu, Azərbaycanla sərhəddə deyil, Ermənistanın daxilində olmalıdır”, - Qafarlı bildirib.

"Onu da bilirik ki, Ermənistan hökuməti Rusiya ordusunun Türkiyə ilə sərhədi qoruduğu kimi Azərbaycanla da sərhədini qorumasını istəyir. Demilitarizasiya zonasının yaradılması ABŞ və Rusiyaya heç bir müsbət şey verməyəcək. Hətta, hesab edirəm ki, Rusiya bu məsələdə maraqlı olmayacaq”, - deyə o əlavə edib.

Qafarlı bir vacib məqamı da vurğulayaraq qeyd edib ki, Cənubi Qafqazda Rusiya əsgərlərinin olmaması və Azərbaycan və Ermənistan arasında regional kommunikasiyaların açılması regionda sülh və sabitlik üçün daha faydalı ola bilər.

"Hər halda bütün bu məsələlər son sülh müqaviləsinin detallarıdır. Azərbaycan ordusunun erməni kəndlərini nəzarət etdiyini iddia etmək absurddur. Çünki, bu kəndləri birləşdirən bağlantılar və yollar Azərbaycanın suveren ərazisindən keçir. Demarkasiya proseslərindən sonra bu məsələ tam həllini tapacaq”, - deyə Qafarlı tamamlayıb.

Yunis Abdullayev