“Google”un sirləri:
Axtarış inhisarçısı manipulyasiya maşınına çevrilir - DOSYE
“Google”da axtarışın nəticələrinin necə sıralanması hələ son qərarını verməyən seçicilərin 2-3 faizinin mövqeyini dəyişə, 48-63 faizinin qərarına təsir edə bilir.
Əvvəllər biz əmin idik ki, Google sadəcə reklamdan qazanan və istifadəçilərin maraqları əsasında məlumatları çeşidləyən yaxşı bir maşındır.
Əvvəllər “Google” həqiqətən ziyansız bir şey, böyük internet məlumat mənbəyi idi. Ancaq hazırda tamamilə başqa bir şirkətdir. Onlar bizi izləyirlər, həm də təkcə axtarışlar deyl, poçt yazışmalarımız və sayı 200-dən çox olan digər servislər vasitəsilə. Misal üçün, Google bir neçə il qabaq “ağıllı” termostat istehsalçısı “Nest”i satın alıb.
Avropa İttifaqında hər şey bir qədər başqa cürdür: son illərdə avropalılar Google əleyhinə çoxlu iddialar qaldırıblar. Son dörd-beş ildə şirkəti on milyard avroya qədər cərimə ediblər və irəlidə çoxlu məhkəmə gözləyir.
İnsanlar bir qayda olaraq, kompüterdən alınan məlumatlara etibar edir, arxasında kimlərin olduğunu bilmədikləri alqoritmlərə inanırlar. Onlar bu məlumatların obyektiv olduğunu düşünürlər. Bütün bu məlumatlar standart şəkildə doğru hesab olunur, çünki maşından alınırlar.
ABŞ-da 2020-ci il prezident seçkiləri öncəsi bu mexanizmin işi aşkar hiss olunurdu. Seçki kampaniyasının gedişində Google-un axtarış nəticələrində demokratların xeyrinə ciddi meyil müşahidə olunurdu.
Bütün bunlara necə son qoymaq olar? Ən doğru addım “Google”un axtarış nəticələrininin generasiyası üçün istifadə etdiyi nəhəng məlumat bazasını ictimailəşdirməsi olardı. Bu informasiya əlçatan olsa, həmin bazadan istifadə edərək əla nəticələr verən onlarla, yüzlərlə yeni axtarış sistemləri meydana çıxacaq.
Rəqabət inkişafa yol açır. Son 20 ildə axtarış sferasında heç nə dəyişməyib. Google-un start səhifəsinə baxanda onun 20 il əvvəl necə idisə, elə də qaldığını görürük.
1956-cı ildə Amerika höküməti ABŞ-a edilən beynəlxalq zənglər sahəsində inhisarçı olan AT&T telekommunikasiya şirkətinin qarşısına minlərlə patentini hamı üçün pulsuz etmək öhdəliyi qoydular.
Bəli, Google, Facebook və digər böyük texno-nəhənglər bu cür qalmaqallar səbəbindən problemlərlə üzləşirlər. Onların xərcləri də həmişəkindən daha sürətlə artır. Amma Google-un cərimələri asanlıqla ödəyə bilmək üçün 100 milyard dollar sərbəst vəsaiti var. Hazırda onlar dünyada üç milyarda qədər insanı əhatə edə bilərlər. Yaxın illərdə bu rəqəm 4,5 milyarda çatacaq. Amma onlarla birlikdə manupulyasiya təhlükəsi də sürətlə böyüyür.