Alimlər insanın qocalma sürətinə nəyin təsir etdiyini müəyyən ediblər.

Bioloji qocalma təkcə genlərdən və həyat tərzindən deyil, ümumiyyətlə, həyat keyfiyyətindən də asılıdır.

Press-fakt Lent.az-a istinadla xəbər verir ki, beynəlxalq tədqiqat qrupunun alimləri 40-dan çox ölkədə sağlamlıq və sosial mühitlə bağlı məlumatları təhlil etdikdən sonra belə qənaətə gəliblər.

Yaşlanmağa həqiqətən nə təsir edir?

Tədqiqatçılar qan təzyiqi və bədən kütləsi indeksindən tutmuş siyasi azadlıq və təhsilə çıxış səviyyələrinə qədər geniş çeşiddə məlumatları araşdırıblar. Dünyanın müxtəlif regionlarından toplanmış məlumatların diqqətlə standartlaşdırılmasını tələb etdiyi üçün iş üç ildən çox davam edib.

Əsas nəticə: Güclü demokratiyası, yüksək təhsil səviyyəsi və qorunan vətəndaş hüquqları olan ölkələrdə insanlar daha yavaş qocalır. Azad söz, keyfiyyətli tibbi xidmət və təhsil imkanlarının norma olduğu yerlərdə insanların bioloji yaşı çox vaxt təqvim yaşından illərlə geri qalır.

Biodavranış boşluğu - bu nədir?

Araşdırmanın əsas konsepsiyalarından biri biodavranış boşluğu - insanın pasport yaşı ilə bədəninin vəziyyəti arasındakı fərq olub. Məsələn, 45 yaşında bir insanın 35 yaşındakı bir insana xas parametrləri varsa, onun bioloji yaşı on il daha gəncdir. Alimlər hesab edirlər ki, bu, sadəcə olaraq təsadüf deyil, faktorların birləşməsinin nəticəsidir: fiziki fəaliyyət, psixoemosional sabitlik, stress səviyyəsi və sosial mühit.

Yaddaş itkisi, dözümlülük azalması və daimi narahatlıq hissi keçirən insanlar - bütün bunlar tez-tez siyasi və iqtisadi qeyri-sabitliklə əlaqələndirilir - sürətlə qocalmağa xüsusilə həssas olur.

İnsanlar harada daha tez qocalır?

Ən pis göstəricilər Misir və Cənubi Afrikada qeydə alınıb. Bu ölkələrdə yüksək sosial təzyiq, qeyri-sabitlik və məhdud təhsil imkanları var. Eyni zamanda, Qərbi Avropa ölkələri, Skandinaviya və Kanadada əhalinin qocalmasının daha yavaş tempi nümayiş etdirilib.

Asiya və Latın Amerikası regionları konkret ölkələrdə yaşayış səviyyəsindən asılı olaraq qarışıq nəticələr göstərib – məsələn, Yaponiya “gənc” orqanizmin xeyrinə biodavranış fərqi ən aşağı olan ölkə kimi seçilir, Cənubi Amerikanın bəzi ölkələrində isə bu fərq 10-12 ilə çatır.

Təhsil orqanizmi necə “cavanlaşdırır”?

Araşdırma müəlliflərinin fikrincə, təhsil bioloji gəncliyə təsir edən ən güclü amillərdən birinə çevrilib. Zehni fəaliyyət, daimi öyrənmə, tənqidi düşüncə və əsaslandırılmış qərarlar qəbul etmək bacarığı beyni və bədəni vaxtından əvvəl aşınmadan qoruyur. Üstəlik, savadlı insanlar daha çox sağlam həyat tərzi sürür, pis vərdişlərdən uzaq olur və stressin öhdəsindən gəlməyi bilirlər.

Qocalmanı nə sürətləndirir?

• Siyasi repressiya və avtoritarizm - azadlıq səviyyəsinin aşağı düşməsi birbaşa əhalinin rifahının pisləşməsi ilə bağlıdır.

• Sosial qeyri-sabitlik və gələcəyə təhdidlərin yaratdığı xroniki stress.

• Ətraf mühitin deqradasiyası - havanın, suyun və torpağın çirklənməsi orqanizmdə iltihabi proseslərin səviyyəsinə təsir göstərir.

• Gəlir bərabərsizliyi - tibbi və təhsil resurslarına çıxışın məhdud olması ilə insanlar daha tez köhnəlir.

Araşdırmanın perspektivləri

Araşdırmaçılar sosial mexanizmlərin aktiv həyat müddətinə necə təsir etdiyini daha yaxşı başa düşmək üçün müşahidələri 10-20 il davam etdirməyi planlaşdırırlar. Bioloji yaşı xronoloji yaşlarından əhəmiyyətli dərəcədə aşağı olan iştirakçılara xüsusi diqqət yetiriləcək - bəlkə də uzunömürlülüyün açarı onların həyat tərzi və mühitidir.

Yaşlanma təkcə yaş məsələsi deyil, həm də yaşadığınız cəmiyyətin, nə qədər qorunduğunuz, təhsilli və azad olduğunuzun nəticəsidir. Demokratiyanın inkişafı, ədalətli iqtisadiyyat və keyfiyyətli təhsil təkcə humanist dəyərlər deyil, həm də vaxtından əvvəl qocalma ilə mübarizə üçün real vasitədir.