İranın Azərbaycana “sevgi və sayğı”sının 11 sübutu
XVIII-XX əsrlərdə Azərbaycan və indiki İran ərazisində hakimiyyətdə Qacarlar sülaləsi olub. Bu sülalə Oğuz türklərinin Bayat boyuna mənsub olub, Monqol işğalı zamanında İrəvan ətrafında kök salıblar. Səfəvi sülaləsini Azərbaycanda və İranda hakimiyyətə gətirən yeddi Qızılbaş-Türk tayfasından biri olub.
10 fevral 1828-ci ildə Təbriz yaxınlığındakı Türkmənçay kəndində Qacar Iran-imperiyası ilə Rusiya imperiyası arasında imzalanan müqavilə ilə ərazilərinin bir hissəsi Rusiya İmperiyasının tərkibinə keçdi. İki imperiya arasında sərhəd kimi Araz çayı müəyyən edildi. Elə o vaxtdan Araz bir xalqın ikiyə bölünməsinin rəmzinə çevrildi. Bu barədə bayatılar belə var.
Yəni bu tarixi informasiya ilə sizi bir daha məlumatlandırmaq istəyirəm ki, Arazın hər iki tayı tarixi Azərbaycan torpaqları olub və hakimiyyətdə də türk kökənli sülalələr olub. Rəsmi İran da anlayır ki, əhalisinin heç də az olmayan hissəsini azərbaycanlılar təşkil edir. Amma və lakin burada belə dələduzluğa əl atır.
Son onilliklər ərzində İranda yaşayan soydaşlarımızın sayı 30 milyon göstərilir, artım haqqında məlumat verilmir. Qeyri-rəsmi rəqəmlərdə bu say 50 milyondan yuxarı qeyd edilir.
Sabiq nazir Əliəkbər isə bildirib ki, İranın 40 %-i türk dilində danışır. Bu da düşünmək üçün daha bir mövzu. İran niyə orada yaşayan azərbaycanlıların sayını dəqiq bildirmək istəmir? İndi keçək İranın həm dini, həm siyasi tərəfdən Azərbaycanı və azərbaycanlıları “sevməsinin” sübutuna.
1. İstər 90-cı illərin Qarabağ, istərsə də Vətən müharibəsində bizə fətva, erməniyə silah göndərdi.
2. Ermənilər tərəfindən işğal olunmuş Azərbaycanın bütün dünya tərəfindən qəbul olunan suveren ərazilərində əkin-biçin və digər biznes layihələri qurdu.
3. İşğal olunmuş Ağdam, Füzuli və digər ərazilərdə evlərin daşları sökülərək İrana daşındı. Müxtəlif mənbələrdə İran tərəfi bir evin daşlarının sökülüb aparılması üçün erməni tərəfinə 100-500 dollar arası ödəniş olunduğunu göstərir.
4. Qətiyyən belə olmadığını halda hər zaman İsraili “uşaq qatili” adlandıran İran özü Xocalıda uşaq, körpə, qadın, qoca qatili olan Ermənistan ilə çox sıx və mehriban əlaqələr qurdu və indi də var gücü ilə buna davam edir. Sual yaranır, madam ki, İranın verdiyi fətvada “ Qarabağ islam torpağıdır” deyilir, Qarabağda min-bir işgəncə ilə erməni tərəfindən qətl edilən insanlar müsəlman deyilmi? Yoxsa “müsəlman qardaşlığı”, “şiə məzhəbi” elə fətva verəndə İranın işinə yarayır?
5. 30 ildən sonra Azərbaycan işğaldan azad olunan ərazilərinə və strateji Gorus-Qafan yoluna nəzarəti bərpa edən kimi İran ilk dəfə Azərbaycanla sərhədində hərbi təlimlər keçirir. Yəni İran bir daha Azərbaycana qarşı hansı mövqedə olduğunu göstərir. Bu sualı Prezident İlham Əliyev də “Anadolu” Agentliyinə müsahibəsində səsləndirdi: “Nə üçün məhz indi? Nə üçün məhz bizim sərhədimizdə? Bu sualları mən yox, Azərbaycan ictimaiyyəti verir” deyə qeyd edib.
6. Rəsmi Bakının dəfələrlə xəbərdarlığına baxmayaraq, qanunsuz olaraq Qarabağa, ermənilərə yanacaq, silah və digər hərbi texnika daşımağa davam edir. Rəsmi Bakı 30 il ərzində də bu kimi məlumatlara malik idi. İndi öz ərazisini tam nəzarətdə saxladığından daşınan iynəyə qədər hər bir məlumata sahibdir. İran isə yenə öz “sevgi və sayğı” mövqeyini sərgiləyir.
7. Rəsmi Tehran Azərbaycan sərhədində hərbi təlimləri keçirməsinə əsas səbəb kimi “İranın öz sərhədləri yaxınlığında “sionist rejimin varlığına göz yummayacağını” göstərib. Rəsmi Tehran bu fikri ilə bir daha Azərbaycan xalqının əldə etdiyi qələbəni həzm etmədiyini göstərir. Çünki bütün dünyaya məlumdur ki, Azərbaycanın Türkiyə və Pakistandan əlavə əsas müttəfiqlərindən biri İsraildir. 44 günlük Vətən müharibəsində yəhudi lobbisi istər Avropa, istərsə də ABŞ-da Azərbaycanın haqlı mövqeyini ortaya qoydu, ən müxtəlif siyasi platformalarda Azərbaycanın yanında olduğunu əməli ilə sübut etdi. Bundan əlavə müttəfiq olduğu üçün Azərbaycana ən son model hərbi texnika təqdim etmişdi. Bura “Harop” və digər dronlar, həmçinin dünyada texniki göstəricilərinə görə ən üst səviyyədə sayılan “LORA” əməliyyat-taktiki raketlər daxildir. İran isə Ermənistana silah-sursat daşıdı!
8. 27 yanvar 2021-ci il, 44 günlük müharibədən sonra İranın xarici işlər naziri Məhəmməd Cavad Zərif erməni həmkarı Ara Ayvazyanla görüşür. Zərifin “Ermənistanın ərazi bütövlüyü İranın qırmızı xəttidir” ifadəsi bir daha rəsmi Tehranın Azərbaycana qarşı qərəzli mövqedən çıxış etməsini sübut etdi. Zərif açıq və net olaraq Ermənistanı İranın əhəmiyyətli qonşusu kimi xarakterizə etdi.
9. İran dini lideri Ayətullah Xameneinin nümayəndəsi, Ərdəbil imamcüməsi ayətullah Seyid Həsən Amili öz cümə xütbəsində Azərbaycana “şirin quyruğu ilə oynamamağı” məsləhət görmüşdü. Azərbaycana qarşı bu cür açıq təhdiddən sonra Amili “SAHAR AZERİ” saytına verdiyi video müsahibəsində barıtı bir az da çoxaldaraq bildirib ki, “mənim Azərbaycanda o ki var dost-aşnam var. Azərbaycandan mənə o qədər müraciət edən var ki, onlar mənə gecə-gündüz səs göndərirlər”.
Amili bu ifadəsi ilə bir daha bildirib ki, Azərbaycanda xalq və dövlətçilik əleyhinə işləyən İranın agentura şəbəkəsi var. Video müraciətin ən maraqlı hissəsi isə sonudur. Amili bildirir ki, “Bizim tariximiz Azərbaycandadır, bizim mədəniyyətimiz Azərbaycandadır”. Farsın mədəniyyəti necə Azərbaycanda ola bilər ki?
Və final cümləsi “Azərbaycan həmişə bunu bilsin. İran həmişə var! Amma İsrail həmişə yoxdur. İran sənin qonşundur, bunu başa düş!” Gör ki, Ərdəbilin mollası rəsmi Bakıya, 10 milyonluq Azərbaycan xalqına təhdid mesajı göndərir! Bir daha “sevgi və sayğı”nın bolluğuna şahid oluruq.
10. Qeyd etmək lazımdır ki, fars siyasəti çox incədir. Öz xislətlərinə uyğun bir söz deyib, başqa addım atırlar. Bunun bariz nümunəsi İrandan gələn qadın jurnalistin Prezident İlham Əliyevə mətbuat konfransında verdiyi təxribat dolu sualı idi. İranın Mehr agentliyi iddia edirdi ki, Vətən müharibəsində Azərbaycan tərəfindən terrorçular vuruşurdu. Bu isə region üçün təhdiddir. Prezidentin cavabını olduğu kimi təqdim edirik: “Müharibə zamanı terrorçu qrupların iştirakı ilə bağlı hər hansı məlumat, dəlil və sübut yoxdur. Bu, məqsədyönlü şəkildə uydurulmuş bir hekayədir və mən təəssüf edirəm ki, dost ölkədən olan jurnalist belə bir sual verir. Bir daha dost və qardaş ölkənin “sevgi və sayğı”sı rəsmi surətdə üzə çıxır.
11. 27 sentyabr Anım Günündə İsrailin Azərbaycandakı səfiri Azərbaycan xalqı ilə həmrəy olduğunu bir daha nümayiş etdirərək diplomatik korpusun bütün üzvləri ilə Vətən müharibəsində şəhid olanların xatirəsini bir dəqiqəlik sükutla andı. İran diplomatik korpusu bunu etdimi? Vətən uğrunda canından keçmiş müsəlman qardaşlarının xatirəsini andımı? Və heç bir bəndə sığmayan daha bir tarixi fakt!
Sizə ulu öndər Heydər Əliyevin İrana səfəri barədə Azərbaycanın keçmiş xarici işlər naziri Vilayət Quliyevin xatirəsini təqdim edirəm. Ali dini rəhbər və Heydər Əliyev arasında baş tutan rəsmi görüşdən əvvəlki dialoq Azərbaycan dilində baş tutub. Belə ki, Xamenei Xamnədə (Təbriz yaxınlığında yerləşən kənd) doğulub və Azərbaycan dilində sərbəst danışırdı.
Lakin görüşün rəsmi hissəsində Xamenei fars dilinə keçir və İran tərəfinin tərcüməçisi onun dediklərini Heydər Əliyevə rus dilinə tərcümə etməyə başlayır. İki-üç cümlədən sonra Heydər Əliyev tərcüməçiyə hökmlə “Podojdite!” - deyib söhbəti dayandırır. Üzünü İranın ali dini rəhbərinə tutaraq soruşdu: “Ağayi Xamneyi, bir az əvvəl biz sizinlə öz ana dilimizdə danışırdıq.
Başa düşürəm ki, bura İran dövlətidir. Siz də onun lideri kimi rəsmi söhbətlərinizi fars dilində aparmalısınız. Amma niyə tərcümənin ruscaya edildiyini başa düşmürəm”.
“Bəs mən elə zənn eləyirəm ki, sizin dövlətin dili urus dilidir?!”, - deyə Xamenei sifətinə sadəlövh görkəm verərək təəccübünü bildirdi.
- Ay kişi, - Heydər Əliyev onun özünü bilməzliyə vurmasından açıq-aşkar əsəbiləşmişdi. - Heç şurəvi vaxtında da Azərbaycanın dövlət dili rus dili olmayıb.
O vaxt bizim Konstitusiyamızda yazılmışdı ki, dövlət dilimiz ana dilimizdir. Biz hətta Moskvanın təzyiqləri altında da onu qorumuşuq, inkişaf etdirmişik. Bu dildə nə qədər kitablar, qəzetlər çıxıb.
Müstəqillik qazanandan sonra isə hər yerdə ancaq və ancaq öz dilimizdən istifadə olunur! Başım çıxmır, haradan sizin ağlınıza gəlib ki, Azərbaycan Respublikasının dövlət dili rus dili ola bilər?
Mən rus dilini də çox gözəl bilirəm, amma dünyanın hər yerində rəsmi danışıqları yalnız Azərbaycanın dövlət dilində aparıram. Görüşdən çıxanda isə Heydər Əliyev İran tərəfinin protokol baxımından hörmətsiz hərəkətinə bir daha işarə vuraraq Xameneiyə xitab edir: “Düşünürəm ki, bugünkü görüşümüzün ən böyük faydalarından biri də Azərbaycanın dövlət dilinin rus dili olmadığını öyrənməyiniz oldu”.
Kubra Məhərrəmova