Press-fakt.az ictimai-siyasi onlayn qəzet Haqqımzda   
Rusiya KİV-lərində Azərbaycana qarşı KÜTLƏVİ TƏXRİBAT - FOTOLAR
Həmkarlar İttifaqının “ONLAYN FIRILDAĞI”: Görün İNSANLARI NECƏ ALDADIRLAR - FOTO
“GECƏLƏR YATA BİMİRƏM...”- Simonyan “göz yaşı tökür”, Solovyov isə.../VİDEO
Press-fakt.az
    
  • Bu ölkədə öldürücü isti hava qeydə alındı
    Bu ölkədə öldürücü isti hava qeydə alındı
  • 
  • Saxta bank profilləri ilə 78 min ələ keçirən Türkiyə vətəndaşı tutulub
    Saxta bank profilləri ilə 78 min ələ keçirən Türkiyə vətəndaşı tutulub
  • 
  • Səfir Türkiyə-Ermənistan sərhədinin hansı halda açılacağını açıqlayıb
    Səfir Türkiyə-Ermənistan sərhədinin hansı halda açılacağını açıqlayıb
  • 
  • Rusiya Azərbaycan diaspor rəhbərini niyə axtarışa verib?-
    Rusiya Azərbaycan diaspor rəhbərini niyə axtarışa verib?- TƏFƏRRÜAT
  • 
  • Ukraynadan Çasov Yarla bağlı açıqlama:
    Ukraynadan Çasov Yarla bağlı açıqlama: Şəhər işğal edilməyib
  • 
  • Hava PROQNOZU:
    Hava PROQNOZU: Sabah 41 dərəcə isti olacaq
  • 
  • Dəhşətli zəlzələnin olduğu bölgədə 2500 azərbaycanlı var -
    Dəhşətli zəlzələnin olduğu bölgədə 2500 azərbaycanlı var - AÇIQLAMA
  • 
  • İmamoğlu olmazsa, mən də namizəd deyiləm -
    İmamoğlu olmazsa, mən də namizəd deyiləm - Özel
  • 
  • İsti hava ilə bağlı işəgötürənlərə XƏBƏRDARLIQ -
    İsti hava ilə bağlı işəgötürənlərə XƏBƏRDARLIQ - Dövlət Əmək Müfəttişliyi
  • 
  • DİN və DSX əməliyyat keçirdi - 
    DİN və DSX əməliyyat keçirdi -  Axtarışda olan şəxs saxlanıldı
  • 
  • İran nüvə obyektlərinə vurduğu zərərə görə ABŞ-dan təzminat istəyir
    İran nüvə obyektlərinə vurduğu zərərə görə ABŞ-dan təzminat istəyir
  • 
  • Rus ordusunun son sutkadakı itkiləri açıqlanıb - 
    Rus ordusunun son sutkadakı itkiləri açıqlanıb -   SİYAHI
  • 
  • Rusiyalı deputatdan sensasiya: 
    Rusiyalı deputatdan sensasiya:  “Azərbaycana hərbi müdaxilə…”
  • 
  • Telegram-da yeni qlobal axtarış funksiyası istifadəyə verilib
    Telegram-da yeni qlobal axtarış funksiyası istifadəyə verilib
  • 
  • Fransadan sonra bu ölkə də Fələstin dövlətini tanıyacaq
    Fransadan sonra bu ölkə də Fələstin dövlətini tanıyacaq
  • 
  • Bu məsuliyyəti üzərimizə götürməyə hazırıq -
    Bu məsuliyyəti üzərimizə götürməyə hazırıq - Ərdoğan
  • 
  • İrəvan Zəngəzur dəhlizinin adını dəyişdirdi -
    İrəvan Zəngəzur dəhlizinin adını dəyişdirdi - “Sünik qapısı”
  • 
  • İlin əvvəlindən indiyədək 41 bağça müdiri işdən çıxarılıb
    İlin əvvəlindən indiyədək 41 bağça müdiri işdən çıxarılıb
  • 
  • 42 milyon yeyintidə təqsirləndirilən "Şlyapa Zahid"ə hökm oxundu -
    42 milyon yeyintidə təqsirləndirilən "Şlyapa Zahid"ə hökm oxundu - 12 il iş verildi
  • 
  • Sabah Bakıda İsrail və Suriya rəsmilərinin görüşü olacaq
    Sabah Bakıda İsrail və Suriya rəsmilərinin görüşü olacaq
  • 
  • Çempionlar Liqası: 
    Çempionlar Liqası:  "Qarabağ" qalib gəldi və növbəti mərhələyə adladı
  • Ana səhifə
  • Manşet
  • Gündəm
  • Siyasi
  • Dünya
  • Ölkə
  • Xəbər
  • Toplum
  • Müsahibə
  • Araşdırma
  • İqtisadi
  • Olay
  • Kriminal
  • DİGƏR
    • Baş xəbər
    • Xəbər lenti
    • Yazarlar
    • Maraqlı
    • Təhlil
    • Sağlamlıq
    • Globall TV
    • Video
    • Армянская ложь
Oxşar yazılar
  • Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Şuşaya yola düşüblər
  • Polisin şöbədə güllələdiyi arvadının məktubu üzə çıxdı: "Gülmək istəyəndə demisən "şitlik eləmə""
  • Tez-tez yuxu görmək nədən xəbər verir?
  • MƏƏHLƏMİZİN... MÜDRİK MAMAROZASI
  • Eddi İsrafilov: Son 6 ayda De Byazi məni bir neçə dəfə milliyə dəvət edib
  • Bir anda yüz çalar...

    • Tarix: 13-04-2022, 20:12


    Gəlib dayanmışam bilgisayarın önündə. Içimdə bir az tərəddüd, bir az da da xof var. Əslində bunlar ikisi də məni son bir ayda heç tərk etmirdilər. Məşhur filmlərimizdə deyildiyi kimi, "qarabaqara düşüblər ardımca”. Nəfəs almağa imkan verməyiblər. Öz-özümə düşünmüşəm ki, görəsən bunun səbəbi nədi? Niyə yaxam qalıbdı xofla tərəddüdün əlində. Nəhayət ki, anladım bunu və anlayandan sonra özümü toparlayıb yaxınlaşdım bilgisayara. Təbii ki, bilgisayar yazarımız Gülər xanım da bu məqamda dəstək oldu mənə. Elə-belə guya ortalığa deyirmiş kimi söylədi ki, "müəllim, çoxdandı köşə yazmırsan”. Bax, elə bu da oldu ipucu.  Başladıq, mən söyləməyə, Gülər xanım isə yazmağa.

    Bəli ömrümün elə çağıdı ki, solan hər çiçək, düşən hər yarpaq yaddaşımı da titrədir, ürəyimi də. Əslində yaddaş titrəmir, diksinir. Ona görə ki, həmin o düşən yarpaqla, solan çiçəklə mənim bir güvəncim, bir ümidim, bir üz tutduğum ünvan bitir, tamamlanır, xatirəyə, yuxuya, xəyala çevrilir. Belə xatirə, yuxu, xəyal olanlardan biri də həyatımda özəl yeri olan və təkcə mənim üçün deyil, həm də xalqım üçün çox böyük aydınlarımızın hakk etdiyi mərtəbəni qazanmış Hətəm Quliyev. Son dərəcə sadə və səmimi, zarafatcıl, diqqətcil, həm də əsl məclis adamı olan Hətəm müəllim heç nəyi gözündən qaçırmırdı. Üzümə baxan kimi ürəyimi oxuyurdu. Əhvalımı dəyərləndirib, könlümü ovudurdu. Hər dəfə də "Ay Əbülfət, sən sevin ki, ayaq üstəsən. Sən sevin ki, ətrafın var. Sən sevin ki, az-çox xətir-hörmət qazanmısan. Sən yaza bilirsən...”. Doğrusu, ilk məqamlarda Hətəm müəllimin mənim üçün sevinc mənbəyi tapmasına, sevinc ünvanı tapmasına o qədər də sevinmirdim. Düşünürdüm ki, mənə xoş olsun deyə söyləyirdi bu fikirləri. Lakin günlərin birində Elmlər Akademiyasındakı otağına getdim. Yeni kitabımı aparmışdım Hətəm müəllimə. Bu kitaba da ön sözü yazıçı, hamının sevimlisi Seyran Səxavət yazmışdı. Təqdim etdim kitabı. Aldı, vərəqlədi və üzümə baxa-baxa dedi. Haqqında bu ön söz yazılan, bu şeirləri yazan adam niyə sevinməsin axı. Bax, onda mənə çatdı Hətəm müəllimin dediyi. Və illər sonra, daha dəqiq desəm, ötən il xalq yazıçısı Elçin Əfəndiyevin barəmdə yazdıqlarını oxuyan Hətəm müəllim mənə zəng etdi. Hal-əhvaldan sonra soruşdu ki, sevinirsənmi? Mən də birbaşa cavab verdim, özü də lap çox sevinirəm, Hətəm müəllim. Telefonun o biri başındakı böyük alimimiz mənim ürək dolusu dediyim bu cavaba elə ürək dolusu da güldü. Bildim ki, nə demək istəyir. Bunu bilməmək olmazdı...
    Yaddaşımdakı xatirələrin birini vərəqləyirəm. "Azərbaycan” nəşriyyatının pilləkənində dayanmışdım. Birdən Hətəm müəllimin maşını binanın önündə dayandı və məni çağırdı:

    - Niyə durmusan orda, yaxın gəl görüm.Yaxınlaşdım. Görüşdük. "Otur maşına” – dedi. Təbii ki, keçib əyləşdim. Hal-əhval tutub soruşdu ki, hara gedirsən. Mən də hesabat verirmiş kimi tam səmimi şəkildə bildirdim ki, 20 Yanvara gedəcəm, ordan da evə. 

    - Yaxşı. Elə mən də 20 yanvara gedirəm, aparım səni ora kimi...

    Amma maşın üzü əks istiqamətə dayandığından hiss etdim ki, Hətəm müəllim hardasa başqa iş dalınca gedir. Odur ki, təşəkkür edib maşından düşmək istədim, qoymadı. Bir az sərt şəkildə "otur”, - dedi, - Axı 20 Yanvara gedirəm” – söylədi. Söhbət edə-edə 20 yanvar istiqamətinə gedərkən telefonla hansısa xidməti yığdı, taksı sifariş verdi. 20 Yanvardan Masazıra, yəni mənim yaşadığım ünvana. Təəccüb içindəydim. Gəlib çatdıq. Taksi bizi gözləyirdi. Düşəndə əlini cibimə saldı. Taksinin puludu, özün verərsən – dedi...

    Bu xatirə yarpağını elə-belə yazıma köçürmədim. Sadəcə, o böyük alimin nə qədər qayğıkeş, diqqətcil olduğunu kiçik bir detalla təqdim etmək istədim. Və Hətəm müəllimin hərdən mənə dediyi iradlarını, həyatla, yaşamla bağlı məsləhətlərini düşünə-düşünə onun təkcə mənə yox, hər kəsə qarşı nə qədər böyük ürəkli, insanpərvər olduğunu xatırlamamaq zənnimcə, haqqı görməmək kimi bir şeydi. Amma neyləyim ki, bəzən hər şeyi yazmaq, hər şeyi oxucuyla bölüşmək, lap elə ən doğma adamınla pıçıldaşmaq belə ya mümkün, ya münasib,  ya məsləhət olmur. Məncə bu fikirləri hər kəs öz baxış bucağı altına qiymətləndirə biləcəkdi. Ruhun şad olsun, Hətəm müəllim.

    Əbülfət MƏDƏTOĞLU

    Oxunub: 426
    Xəbəri paylaş
    • Facebook
    • X
    • Whatsapp
    • Telegram
    Paylaş:
    
    • Xəbər xətti

      31-07-2025
      17:00 | Rusiya KİV-lərində Azərbaycana qarşı KÜTLƏVİ TƏXRİBAT - FOTOLAR
      16:30 | Erməni ruhani QAREGİNƏ qarşı QİYAMA QAIXDI: “ÜÇ ARVADI VAR” - Sensasion çıxış
      16:25 | Bu ölkədə öldürücü isti hava qeydə alındı
      15:15 | Rusiyanın Kiyevə PUA hücumu nəticəsində 8 nəfər öldü, 124 yaralı var -  Yeniləndi - Video/Foto
      15:00 | Saxta bank profilləri ilə 78 min ələ keçirən Türkiyə vətəndaşı tutulub
      14:50 | Xankəndidə qanunsuz abidə sökülüb -  Sülhməramlılar tərəfindən ucaldılıbmış...
      14:15 | “DEYİN Kİ, ÇOX TƏHLÜKƏLİ ƏRAZİLƏRƏ GİRİR...”- Tramp Medvedevə sərt dillə xəbərdarlıq edib
      14:00 | Ermənistandan Zəngəzur dəhlizinə YAŞIL İŞIQ işarəsi
      13:50 | Səfir Türkiyə-Ermənistan sərhədinin hansı halda açılacağını açıqlayıb
      13:45 | Rusiya Azərbaycan diaspor rəhbərini niyə axtarışa verib?- TƏFƏRRÜAT
      13:40 | Ukraynadan Çasov Yarla bağlı açıqlama: Şəhər işğal edilməyib
      13:30 | Hava PROQNOZU: Sabah 41 dərəcə isti olacaq
      13:15 | Dəhşətli zəlzələnin olduğu bölgədə 2500 azərbaycanlı var - AÇIQLAMA
      13:00 | Kremldən Azərbaycana və Ermənistana NATO xəbərdarlığı - “Əslində, regionu alovlandıran Rusiyadır”
      12:55 | Rusiya Kiyevi VURDU - Ölənlər və yaralananlar var 
      12:45 | İmamoğlu olmazsa, mən də namizəd deyiləm - Özel
      12:40 | “Rusiyanın AZƏRBAYCANA TƏSİR RIÇAQLARI MƏHDUDDUR”- “Qarşıdurma yumşaq fazaya keçir”
      12:30 | İsti hava ilə bağlı işəgötürənlərə XƏBƏRDARLIQ - Dövlət Əmək Müfəttişliyi
      12:00 | İş kabinetindən narazı olan Rövnəq Abdullayev - Biznes imperiyasının çöküşü, yoxsa...
      11:55 | DİN və DSX əməliyyat keçirdi -  Axtarışda olan şəxs saxlanıldı
      11:50 | İran nüvə obyektlərinə vurduğu zərərə görə ABŞ-dan təzminat istəyir
      11:40 | “RUSİYA SSRİ-nin TALEYİNİ TƏKRARLAYIR”- “Kreml mediasının İlham Əlievin çıxışına reaksiyası göstərdi ki...”
      11:35 | Rus ordusunun son sutkadakı itkiləri açıqlanıb -   SİYAHI
      11:10 | ABŞ 2018-dən bəri İrana qarşı ən genişmiqyaslı sanksiyaları tətbiq etdi
      11:00 | Biz İsrail üçün silahlarımızı yerə qoymayacağıq - Hizbullah
      10:55 | Qərar imzalandı, bu şəxslər 5 il tez pensiyaya çıxacaqlar -  "Keyfiyyət meyarları nəzərə alınmalıdır”
      00:45 | ABŞ-dan İrana SARSIDICI ZƏRBƏ - Son 6 ilin ən böyük SANKSİYA DALĞASI!
      00:40 | Rusiyalı deputatdan sensasiya:  “Azərbaycana hərbi müdaxilə…”
      00:35 | Vanqadan 2025-ci il üçün ən sensasiyalı PROQNOZ: Onun mahiyyəti nədir...
      00:30 | Ərəb ölkələri ilk dəfə HƏMAS-ı Qəzzada hakimiyyətdən imtina etməyə çağırdı
      00:25 | Telegram-da yeni qlobal axtarış funksiyası istifadəyə verilib
      00:20 | Miras üstündə bir oğlunu ÖLDÜRDÜ, digərini yaraladı - ŞOK GÖRÜNTÜ
      00:15 | Fransadan sonra bu ölkə də Fələstin dövlətini tanıyacaq
      00:10 | Bu məsuliyyəti üzərimizə götürməyə hazırıq - Ərdoğan
      00:05 | MOSSAD İran generalını Tehranda güllələyərək öldürübmüş - YENİ DETALLAR
      00:00 | İrəvan Zəngəzur dəhlizinin adını dəyişdirdi - “Sünik qapısı”
      30-07-2025
      22:30 | İlin əvvəlindən indiyədək 41 bağça müdiri işdən çıxarılıb
      22:23 | 42 milyon yeyintidə təqsirləndirilən "Şlyapa Zahid"ə hökm oxundu - 12 il iş verildi
      22:15 | Sabah Bakıda İsrail və Suriya rəsmilərinin görüşü olacaq
      22:10 | Çempionlar Liqası:  "Qarabağ" qalib gəldi və növbəti mərhələyə adladı
      19:03 | Gəncə Memorial Kompleksinə 10 milyon ayrıldı - Sərəncam
      19:00 | Gürcüstan 36 xarici vətəndaşı deportasiya etdi - Aralarında azərbaycanlı da var
      18:05 | Rusiyalı deputatdan ABSURD TƏKLİF:  “Mixail Qusman dövlət təltiflərindən məhrum edilməlidir”
      18:00 | Türkiyədə təhlükəli Çikunqunya virusu yayılır
      16:15 | “10 GÜN DƏ ÇOXDUR”- Ağ Evin mövqeyi daha da sərtləşir
      16:10 | Almaniya silahlanmaya milyardlar ayırır - Müdafiə büdcəsi rekord həddə çatır
      16:00 | Məhkəmə Qabil Məmmədova 16 il azadlıqdan məhrumetmə hökmü çıxarıb - QİYABİ
      15:55 | Dövlət Turizm Agentliyində 18,5 milyon manatlıq pozuntu aşkarlanıb
      15:50 | “Baku Electronics” və “ABC Telecom” istehlakçılara yalan məlumatlar verib -  İş qaldırıldı
      15:00 | “O, ÜÇ AMİLƏ GÖRƏ SÜLHDƏN İMTİNA EDİR”- “Tramp əlverişli sülh təklif edir, Putin razılaşmır”
      14:51 | Azərbaycanda yaşı 100 və daha yuxarı olan pensiyaçıların sayı açıqlanıb
      14:45 | Eyni fəlakət 73 il sonra da baş verə bilər! Fövqəladə vəziyyət elan edildi
      14:35 | Borucerdi yenə “Azərbaycan” yox, “Bakı” dedi və... hələ də İsrailin pozduğu "qırmızı xətt"dən dəm vurur
      14:25 | Məhkəmə Şahin Şıxlinskinin oğlu barədə qərar verib: Həbs-qətimkan tədbiri...
      14:00 | "AZAL-ın TƏYYARƏSİNİ BİZ VURMUŞUQ..." - Rusiyalı politoloqdan ETİRAF
      13:55 | Hava proqnozu: Sabah 41 dərəcə isti olacaq
      13:50 | Sərdar Cəlaloğlunu həmkəndlisi məhkəməyə verdi
      13:30 | Gürcüstan bu sahədə də lider oldu, Azərbaycan isə... /FOTO
      13:20 | Rusiya DİN Şahin Şıxlinskini axtarışa verdi - FOTO
      13:15 | Rusiya Ermənistana BU SİLAHLARI DAŞIYIR - Azərbaycan HAZIRLIQ İÇİNDƏ
      13:00 | "Arvadımla qızımı təhdid edirlər"- Özeldən özəl AÇIQLAMA
      12:45 | Ukrayna Pokrovsku itirməyə yaxındır - Rus ordusu bir neçə istiqamətdə irəliləyib
      12:40 | Paşinyan Rusiya ilə "barışdı"- İxrac kəskin artıb
      12:35 | Rus ordusunun son sutkadakı itkiləri açıqlanıb -  SİYAHI
      12:30 | "BUNLARI VİDEO İLƏ QEYDƏ ALIN..."-  Sabiq nazir Rusiyadakı soydaşlarımıza səsləndi
      12:15 | Xəlilovların “Hilton Baku” otelində 0,75 litr “Sirab” üçün turistlərdən 11 manat alınıb - FOTO
      12:00 | Xaricdə təhsil alan 46 nəfərin DİPLOMU TANINMADI
      11:55 | İmtahan qaydalarını pozan abituriyentlər istintaqa cəlb edilib - RƏSMİ
      11:45 | İsrail atəşkəsi rədd edərsə, sentyabrda Fələstini tanıyacağıq - Starmer
      11:30 | TƏLTİFLƏR, TƏBRİKLƏR və daha nələr var, amma... BÜTÖVLÜKDƏ MƏTBUAT ÖZÜ YOXDUR
      11:10 | Bakıda evlərdə sakinlər yaşadığı halda söküntü işləri aparılır - VİDEO
      11:00 | Rusiyada 8,7 maqnitudalı zəlzələ - VİDEO
      00:30 | İran nəşrinin iddiası: “Zəngəzur: Qafqazı dağıdacaq dəhliz. Bu qanunsuz marşrut...”
      00:25 | Azərbaycanda hostellərə kamera quraşdırılacaq
      00:20 | BİR İYNƏ BİR MİLYON AVROYA: Nadir xəstəliklər üçün dərmanlar niyə bu qədər bahadır?
      00:15 | “Putin mənə təkliflərlə gəlməli idi, amma o bunu etmədi”- Tramp
      00:10 | İsrail Qəzzada əməliyyatları davam etdirərsə... Britaniya Fələstin dövlətini tanıyacaq
      00:05 | "Gündəlik Bakı" qəzetinin həbsdə olan baş redaktorunun cəzası azaldılıb
      00:00 | Rus agentləri Zəngəzur dəhlizinə qarşı - Erməni deputatdan maraqlı paylaşım
      29-07-2025
      20:00 | “PUTİN HƏM DƏ ÖZ XALQININ QƏSSABIDIR”- “O, dil açmazdan əvvəl yalan danışmağı öyrənib”
      18:00 | İşgəncələr Əleyhinə Araşdırma Mərkəzinin sədri həbs olundu
      17:45 | Tehran Zəngəzurla bağlı Putin və Ərdoğana xəbər göndərib
      17:15 | ABŞ Rusiyadan bu adanı 15 milyarda almaq istədi - Sərt cavab: "Bizdə Vətəni satmaq..."
      17:10 | Azərbaycanda bu məhsullar kəskin bahalaşdı
      15:15 | Həmkarlar İttifaqının “ONLAYN FIRILDAĞI”: Görün İNSANLARI NECƏ ALDADIRLAR - FOTO
      15:05 | İsrailin yeni səfiri bu gün Bakıya gələcək
      14:55 | Vəzifələr şəxsi nüfuza görə verilir, yoxsa?..- Azərbaycanda struktur problemi
      14:45 | “Erməni gəncliyi nə iqtidara, nə də müxalifətə inanır”-  “Bu, üçüncü qüvvə üçün fürsətdir”
      14:40 | Hava şəraiti ilə bağlı XƏBƏRDARLIQ - Bakıda rekord dərəcədə isti olacaq
      14:30 | “GECƏLƏR YATA BİMİRƏM...”- Simonyan “göz yaşı tökür”, Solovyov isə.../VİDEO
      14:25 | Azərbaycan Boks Federasiyası Serbiyadakı qalmaqalla bağlı bəyanat yaydı
      14:15 | "MOSSAD"ın İrandakı gizli əməliyyatından "məxfi" qrifi götürüldü - İlginc faktlar AÇIQLANDI
      14:00 | Tarif Şurası qiymətləri artıracaq - İDDİA
      13:50 | Panfarsistlər prezident Pezeşkianı təhqir etdilər - Karikatura...
      13:30 | “Hökumət bizi AQTA-ya TAPŞIRSIN, RUSİYA İLƏ ÖZÜMÜZ BACARARIQ”- Fermer AQTA-nın əlindən dad eləyir
      13:20 | CHP liderindən sərt açıqlama: "Birinci olmazsaq, siyasətdən gedəcəm"
      13:00 | Rusiya xaricə benzin satışına qadağa qoydu -  Azərbaycana necə təsir edə bilər?
      12:55 | Azərbaycanda neçə nəfər orqan köçürülməsi üçün növbə gözləyir?
      12:45 | Rus ordusunun son sutkadakı itkiləri açıqlanıb - SİYAHI
      12:30 | Azərbaycanda ifşa olunan RUSİYA ŞƏBƏKƏSİNİN YENİ ÜZVLƏRİ - ADLAR
      Davamı

    • Baş redaktor:
      Mehriban Ələsgərova
      Mob:  (055) 250-77-79
      Email: [email protected]
    • Ünvan: Bakı şəhəri, Mətbuat pr, 529-cu məhəllə, "Azərbaycan" nəşriyyatı 3-cü mərtəbə
    • Copyright © 2019 Press-fakt.az
      Created Web Media
      Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq
      keçidin qoyulması, saytımıza istinad mütləqdir.