Əbülfəz Elçibəyin ruhuna sayğılarla

Filosof yazıçı Jan Pol Sartra görə, həyat üç mərhələdən keçir: əvvəl elə bilirsən, sən bütün dünyanı dəyişəcəksən. Görürsən, yox, əksinə dünya səni dəyişdi. Sonda başa düşürsən ki, dünyanı dəyişmək mümkün deyil.

Elə insanlar var, dünyanı dəyişmək istəyir. Ancaq dünya neynəsə də, bu insanı dəyişə bilmir. Üstəlik dünyanı dəyişməyin mümkünsüzlüyünə bu insanı inandırmaq o qədər mümkünsüzdür ki!

O da dünyanı dəyişmək istədi, ancaq dünyasını dəyişdi. Tam iyirmi beş ildir, aramızdan ayrılıb. Ancaq adının ruhsal enerjisi, qoyub getdiyi əməlləri, şəxsi və ictimai profili - özündən sonra belə şəxsiyyətinin tükənməz gücü dünyanı işıqlandırır, rəngləndirir. Nə gizlədim, onu çox tənqid etmişəm. Aramızdakı energetik bağ bayağı tərifə yox, xeyirxah tənqidə söykənirdi. O, sağlam tənqidin yaradıcı gücünə inanan və yararlana bilən tək insan idi bəlkə də. Ya da bu ölkədə tək-tük belə insanlardan biri olub. Öz "siyasi hicrətindən" Bakıya dönəndən sonra onunla ilk qarşılaşdığımızda belə bir qısa dialoq olmuşdu aramızda. O, sualdan çox xoş qınaq tərzində soruşmuşdu: "Niyə heç yanıma gəlmədin?!" Mən isə qarşılığında: "Bəs Siz niyə getmişdiniz, Bəy?!" demişdim. Bu da sualdan çox sual idi.

Heç nə demədi. Gülümsədi, əlini çiynimə vurub, razılıqla başını yellədi və keçib getdi. Mən onu həmişə bu təbəssümlə xatırlayacam. Çünki o təbəssüm o gün çox şey ifadə etmişdi: o da mənə verdiyi sualın cavabını bilirdi, mən də ona verdiyim sualın cavabını bilirdim. Hər zaman deyirəm ha, elə suallar var, cavabsız da gözəldir. Bizimkilər isə, yox, gözəl suallar deyildi, ancaq cavabsız da aydındı.

O demişdi: "Bəzi sirrlər mənimlə məzara gedəcək".

Yox, bu, məcazi deyim idi. Diqqətlə baxsaq, o, heç bir sirri özü ilə aparmayıb. Hamısını göz qabağında -hamımızın görə biləcəyi yerdə "gizlədib" gedib. Onun "sirr" dediklərinin hamısı əslində hamının açıq-aşkar görə bildiyi və çoxdan bildiyi aydın "gizlinlər" idi.

Bilirsiniz, bəlkə xırda-para qırğınlıqlarımız, umu-küsülərimiz ola bilər. Bəlkə hansısa məqamlara görəsə özümüzü incinmiş hiss edə bilərik. Amma umduğumuz qədər küsmüşük, nə az, nə çox. İstənilən halda onu çox sevmişik; dərin və səssiz bir sevgi ilə. Ən azı mən belə sevmişəm. Sevərək ummuşam, umaraq "küsmüşəm". Təbii ki, şəxsi deyil, ictimai planda.

Həmişə belə düşünmüşəm və indi də o fikirdəyəm: o, etdiklərindən və çatdırıb edə bilmədiklərindən daha çoxuna qadir idi. Bəlkə siyasi burulğanlar, ictimai qasırğalar fürsət vermədi. Bir də canının ağrıları və Əcəl. Ancaq o, mənə həmişə göründüyüdən də böyük görünüb. Böyük adamların uğurları da, qüsurları da böyük görünür həmişə. Dedim axı: bayağı, ifrat tərifi də sevməzdi, elə haqsız, qərəzli təbqidi də. İstəmişdi ki, onu olduğu kimi görə bilək və o cür də sevək, ya sevməyək.

Onun şəxsiyyət profili hamı kimi deyildi ki, biz də onu hamı kimi sevək. Olduğu kimi görünən bir kəsi olduğu kimi də sevəcəksən, elə deyilmi?! Bu, quru, candərdi siyasi rəğbətdən, göstəriş xətrinə göstərilən ictimai hörmətdən çox yuxarıda bir duyğudur. Sevginin də canı var axı. Rəngi-ruhu var. Ağrıyan yeri də var, əlbət. Sevdiyimiz insanı bəzən köksümüzə elə sıxırıq, o, bundan xoş ağrı hiss edir. Bəyin sevgisindən də ağrıdığımız məqamlar, göynəyən nöqtələrimiz olub. İllah da iyirmi beş il əvvəl ona ehtiyacımız olduğu bir zamanda çıxıb bu dünyadan getməsi bizi ayrı cür göynədir. Lap iliyimizə işləyən bir göynərtidir bu; yaşamayan bilməz. Bu ağrı ilə də ayrıca xoşbəxtik; nə yaxşı ki həyatımızdan keçdi bu İnsan!

Həyatımızdan keçdi. Ancaq nə yaxşı ki keçib getmədi...

Bahəddin HƏZİ

22.08.2025