İqor Subbotin
“Nezavisimaya qazeta”, 30.09.2020
 
Dağlıq Qarabağ bölgəsindəki kəskinləşmə Vaşinqtonda, Rəcəb Tayyib Ərdoğan başda olmaqla, Türkiyə rəhbərliyinə qarşı tənqidlər doğurub. Demokrat Partiyasının üzvləri Ankaranı münaqişə bölgəsindən kənarda qalma barədə xəbərdar etməklə yanaşı, Donald Tramp administrasiyasını da NATO müttəfiqinə arxa çevrmək üçün addımlar atmağa çağırıblar. Fransa prezidenti də sərt açıqlamalar verib. Aralıq dənizində Afina ilə son mübahisələr fonunda onsuz da sarsılan Ankaranın nüfuzu üçün vəziyyət riskli olur.

Demokratları təmsil edən ABŞ prezidentliyinə namizəd Cozef Bayden Türkiyənin Dağlıq Qarabağ münaqişəsindəki rolunu mənfi qiymətləndirib. “Dağlıq Qarabağda və ətrafında qurban sayının sürətlə artdığını nəzərə alaraq, Tramp administrasiyası Ermənistan və Azərbaycan liderlərini bu gərginliyi dərhal dayandırmağa çağırmalıdır”, – deyə siyasətçi “Twitter”-də yazıb. – O, Türkiyə kimi digər qüvvələrin də bu qarşıdurmadan kənarda qalmasını tələb etməlidir”.

Bayden öz tvitinə Ərdoğanın Ermənistan rəhbərliyini “işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərindən çəkilmək” çağırışını əks etdirən “Reuters” materialının linkini əlavə edib.

Baydenin fikri demokratik düşərgənin digər nümayəndələri tərəfindən paylaşılır. Nümayəndələr Palatasının Xarici Əlaqələr Komitəsinin sədri Eliot Engel də Türkiyə rəhbərliyini münaqişənin həllinə mane olmaqda günahlandırıb. Yazılı açıqlamasında o bildirib: “ABŞ, ATƏT-in Minsk йrupunun həmsədri olaraq, Türkiyənin sülh prosesini pozmasına, eləcə də onsuz da gərginləşmə meyli göstərən münaqişənin kəskinləşməsinə göz yummamalıdır”.

Mətndə deyilir ki, “münaqişəyə ehtiyatsızlıqla müdaxilə edən Türkiyə kimi xarici aktyorların təsiri yalnız həyəcanvericidir”.

Demokratik senator Robert Menendes “Greek Current”-ə verdiyi müsahibədə ABŞ-Türkiyə münasibətlərinin vəziyyətini ümumi qiymətləndirib. Menendes “Türkiyəni məsuliyyətə cəlb etmək” məsələsinə gəldikdə, Tramp administrasiyasının həmişə çəkinməyə başladığından kədərlənib. “Bu, rəhbərliyin diqqətini daim cəlb etməyə çalışdığım şeylərdən biridir: biz Türkiyəyə qarşı istədiyimiz kimi davrana bilmirik”. Bundan əlavə, o, Amerika liderinin Ərdoğanla “yaxın münasibətlərdən” qürur duyması ilə narahat olduğunu dilə gətirib. “Məsələləri daha da pisləşdirən budur ki, ABŞ bu münasibətlərdən heç nə əldə etmir”.

Ankara ilə Vaşinqton arasındakı münasibətlər son aylarda pisləşmə tendensiyası nümayiş etdirib. Türk tərəfinin Aralıq dənizinin Yunanıstana aid bölgələrində araşdırma işlərinə başlaması buna təkan verib. Regional münaqişədə gərginlik səviyyəsinin indiyə qədər azalmasına baxmayaraq, Ankara və Afinanın öz üsulları ilə həll etmək istədiyi dəniz hüdudları məsələsi hələ də dalana dirənir.

Amerika mövqeyinin Nikosiya və Afinanın mövqelərinə yaxın olduğu ortaya çıxıb, bunu dövlət katibi Maykl Pompeonun Yunanıstana turnesi çərçivəsində Krit adasındakı Amerika hərbi bazası “Suda”ya sentyabrın 29-da səfəri bir daha sübut edib.

Dövlət Departamentinin rəhbəri yaxın zamanlarda ABŞ-ın “USNS Hershel Williams” ekspedisiya-tərsanə gəmisini türk sahilindən cəmi min kilometr məsafədə yerləşən bu limana aparılacağını açıqlayıb. Gəmi ABŞ Silahlı Qüvvələri Afrika Komandanlığının ixtiyarındadır və əlbəttə, Türkiyə ilə Yunanıstan arasında baş verməsi halında, yüksək intensivli bir qarşıdurmanın qarşısını almaq üçün istifadə edilə bilməz. Bununla birlikdə, “New York Times”-ın diqqət çəkdiyi kimi, gəminin Kritdə, Ankaranın bu yaxınlarda araşdırma gəmiləri göndərdiyi yerdən çox yaxında yerləşməsi Ərdoğana “Amerikanın artan qıcıqlanması” mövzusunda rəmzi bir xəbərdarlıq ola bilər.

Türkiyə parlamentində millət vəkili olmuş Demokratiyanı Müdafiə Fondunun (ABŞ) Türkiyə proqramının baş direktoru Aykan Erdemir “NQ” ilə söhbətində bildirib ki, Dağlıq Qarabağda təkcə Ermənistan və Azərbaycanla deyil, həm də Rusiya və Türkiyə ilə əlaqəli genişmiqyaslı silahlı qarşıdurma prezident seçkiləri ilində ABŞ-ın istəməiyi bir şeydir.

Erdemir deyib: “Bölgədəki qarşıdurmanın əvvəlindən Vaşinqton vəziyyətin danışıqlar yolu ilə həll olunmasını müdafiə edib və ATƏT-in Minsk qrupunun təşəbbüsünü dəstəkləyib. Bu hələ də ABŞ-da ikitərəfli konsensusdur”.

Erdemirin sözlərinə görə, Amerika siyasi elitası düşünür ki, Türkiyənin növbəti dəfə vəziyyəti gərginləşdirmə xətti ABŞ və Avropa ölkələrinin vasitəçilik səylərinə xələl gətirə bilər. “Bu baxımdan, Ankaradan siyasəti və ritorikasını yumşaltması xahiş olunur. Türkiyənin Minsk qrupuna üzv dövlətlərdən biri olaraq diplomatik danışıqlarda vasitəçi ola biləcəyini ümid edirəm”.

Aralıq dənizi mübahisəsinin başlamasıyla, nəhayət, Türkiyənin düşməni düşərgəsinə köçən Fransanın da Ərdoğanı tənqid etməsi təəccüblü deyil. Fransa prezidenti Emmanuel Makron Latviyaya səfəri zamanı təşkil etdiyi mətbuat konfransında deyib: “Türkiyənin bəyanatları düşünülməmiş və təhlükəlidir. Fransa hələ də Türkiyədən gələn və Azərbaycanı Dağlıq Qarabağı “geri almağa” sövq edən ciddi bəyanatlardan son dərəcə narahatdır. Bunu qəbul etmirik”.

Makron vurğulayıb: “Ermənistana və ermənilərə açıq şəkildə deyirəm: Fransa rolunu oynayacaq, biz ayıq olacağıq və suverenliyə əməl olunmasına nəzarət edəcəyik”./tərcümə Strateq.az-ındır