Culian Barns, Pranşu Verma
“The New York Times”, 11.01.2021
 
Yeni seçilmiş prezident Cozef Bayden Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinə (CIA) direktorluq üçün seçimini edib: İranla gizli danışıqlarda ABŞ nümayəndə heyətinə rəhbərlik etmiş Dövlət Departamenti rəsmisi Uilyam (Bill) Börns.

Cənab Börnsu seçərkən cənab Bayden uzun illərin münasibətlərinə istinadla, təcrübəli bir diplomata müraciət edir. Bu iki şəxs yalnız Obama administrasiyası dövründə deyil, cənab Bayden Senatın Xarici Əlaqələr Komitəsinə rəhbərlik etdiyi dövrdə də müxtəlif xarici siyasət məsələlərində birlikdə çalışıb. Cənab Börns uzun müddət Co Baydenin milli təhlükəsizlik müşaviri seçimi olan Ceyk Sallivanla da birlikdə çalışıb və onun şəxsi karyerasının yüksəldilməsinə təsir göstərib.
Baydenin seçimi Amerika kəşfiyyatının siyasətdən təsirlənməyəcəyi mesajını verir.

Bazar ertəsi günü verilən açıqlamada seçilmiş prezident bildirib ki, cənab Börns “kəşfiyyatın siyasətdən uzaq olması və millətimizə xidmət edən peşəkar kəşfiyyat mütəxəssislərinin minnətdarlığımıza və hörmətimizə layiq olduğuna dərin inamımı paylaşır”.

Bununla bərabər, cənab Börns CIA üçün prodüser yox, zəka istehlakçısıdır. CIA direktoru qismində onun siyasi tövsiyələrini kənara qoyub, məlumat və proqnozlaşdırma üzərində cəmləşəcəyi gözlənilir. İdarənin keçmiş səlahiyyətlilərinin fikrincə, direktorun ən mühüm keyfiyyəti kəşfiyyat sahəsində təcrübə deyil, cənab Börnsun malik olduğu kimi, prezidentlə şəxsi münasibətlərdir.

Prezident Trampın dövründə o, kəşfiyyat səlahiyyətlilərinin işinə xələl gətir, işdən çıxarır və İrandan gələn milli təhlükəsizlik təhdidlərini təhlil edərkən, onları “passiv” və “sadəlövh” adlandırırdı.

Hazırda cənab Börns Karnegi Beynəlxalq Sülh Fondunun prezidentidir. O, Amerika diplomatiyasının Tramp administrasiyası zamanında zədələndiyini açıq söyləyib.

Keçmiş dövlət katibi Hillari Klinton gələcək CIA direktorunu “möhkəm bilək” və “çox təsirli sövdəçi” kimi xarakterizə edib.
Börns həyatının 32 ilini, Amerikanın Rusiya və İordaniyada səfiri olmaqla bərabər, Dövlət Departamentində, yüksək vəzifələrdə keçirib.
Cənab Börns respublikaçı və demokrat administrasiyalarda etibarlı bir diplomat olub. Son 20 ildə agentliyin ən görkəmli və ağrılı anlarında o, mühüm rol oynayıb.

2012-ci ildə, Liviyanın Benqazi şəhərində Amerika kompleksinə hücumdan sonra o, Almaniyadakı Ramştayn hava bazasından Vaşinqtona gedən “C-17” təyyarəsində səfir Kristofer Stivens və digər üç amerikalıın cəsədlərini müşayiət edib. 2002-ci ildə cənab Börns Amerikanın İraqa müdaxiləsinin təhlükələrini vurğulayan “Mükəmməl fırtına” adlı bir məruzə yazıb.
Cənab Börns 2014-cü ildə Dövlət Departamentində təqaüdə çıxıb.

Bir müddət CIA-nın keçmiş direktor müavini Maykl Morell ən yüksək posta aparıcı namizəd sayılıb. Ancaq bəzi demokrat senatorlar ictimai və özəl şərtləri dilə gətirib. Oreqonlu Ron Vayden də daxil olmaqla, Senat liberalları cənab Morelli işgəncəni müdafiə etməkdə günahlandıraraq, onun direktor seçilməsinə qarşı çıxıb.
Cənab Morellin nümayəndələri cənab Vaydenin CIA ilə əlaqəli qeydləri və şərhlərini səhv adlandırıb.
Bundan əvvəl prezident Barak Obamanın keçmiş milli təhlükəsizlik müşaviri Tomas Donilon bu vəzifəyə namizədlikdən imtina edib. CIA-nın keçmiş direktor müavini David Koen də nəzərdən keçirilib.

Əsas məsələ cənab Börnsun cənab Baydenin Milli Kəşfiyyat Agentliyinə rəhbər seçimi olan Avril Heynslə necə işləyə biləcəyidir. Baydenin keçid qrupu xanım Heynsin rəhbərlikdə kəşfiyyat səlahiyyətlisi olacağını və CIA-ya getmək istəmədiyini bildirib.
Keçmiş administrasiyalarda milli kəşfiyyat direktoru ilə CIA rəhbəri arasında tez-tez gərginlik baş verib.

Cənab Börns Bayden administrasiyasında Dövlət Departamenti rəhbərliyinə də namizəd sayılırdı. 2018-ci ildə Tramp ABŞ-ı nüvə anlaşmasından çıxdıqdan sonra cənab Baydenin Tehranla müzakirələri yenidən başlamasına o, mühüm şəxs ola bilər.