Bədnam qonşu ölkədə baş verən proseslərin çılpaqlığı ilə görünən mənzərəsini təəssüflər olsun ki, Azərbaycandakı “beşinci kolon”a məxsus qüvvələr heç də orada fərqli bir durumun olmadığını iddia edirlər. Belə ki, Ermənistanda hakimiyyət uğrunda mübarizə, iqtisadi və sosial mənzərə ürəkaçan deyil. Faktiki olaraq “donor ölkəsi”nə çevrilmiş İrəvanda hakimiyyətdaxili mübarizə açıq müstəviyə keçmiş, hətta müxtəlif siyasi və ideoloji səngərlərdən atəş səsləri belə eşidilməkdədir. Proseslərin haraya qədər uzanacağı, gözlənilən problemlər və nəticələr haqqında CXP (Cümhuriyyət Xalq Partiyası) sədri Bədrəddin Quliyevin fikirlərinin Globall.az və oxucuları üçün maraq doğuracağını düşünərək onunla bu mövzu ətrafında müsahib olduq.


– Bədrəddin bəy, Ermənistanda nə baş verir? Dünya mətbuatındakı informasiyalara əsaslansaq, nəinki hakimiyyət, hətta dövlətin özünün defolt durumuna düşməsi kimi qənaət yaranır.

– Pandemiyaya qarşı mübarizədə istədiyi nəticəni ala bilməyən Ermənistan hökuməti 8 iyun 2020-ci il tarixində siyasi, ictimai, social və iqtisadi böhranın ilk əlamətlərini yaşayıb. Belə ki, Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin direktoru Eduard Martirosyan, Ermənistan ordusunun Baş Qərargah rəisi general-leytenant Artak Davtyan və Polis İdarəsinin rəisi Arman Sarkisyan eyni gündə istefa məktublarını prezident Armen Sarkisyana təqdim ediblər. İstefalara hökumətin münasibəti onunla nəticələnib ki, ərizələr qəbul edilib və həmin gün general-leytenant Onik Qasparyan Baş Qərargah rəisi, polkovnik Argişti Kərəmyan Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin direktoru, polkovnik Vaqe Qazaryan Polis İdarəsinin rəisi vəzifələrinə təyin ediliblər. Eyni gündə üç güc strukturu rəhbərlərinin istefa etməsi əlbəttə, təsadüf deyil və bu, Nikol Paşinyana edilən xəbərdarlıqdır.

– Bəs bu miqyasda baş verən istefaların səbəbi nədir? 

– Qeyd edək ki, Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin direktoru Eduard Martirosyan üç ay öncə bu vəzifəyə təyinat almışdı. Paşinyan hökumətinə qarşı artan təzyiqlər və son zamanlar müxalifətin etirazlarının daha mütəşəkkil, ardıcıl xarakter daşıdığı göz önündədir. Heç şübhəsiz bu istefalar əvvəlcədən hökumətdən kənar müəyyən dairələrdə razılaşdırılıb. Bu da hökumətin monolit olmadığını, hakim partiyanın daxilində narazılıqların artdığını göstərir. İstefa verən yüksək rütbəli dövlət məmurlarının müxalifət cinahında yer alma ehtimalı olduqca yüksəkdir. Bu arada Ermənistanda oliqarx siyasətçi “Çiçəklənən Ermənistan" partiyasının sədri Qaqik Tsarukyan daha da fəallaşıb.

– Yekcins olmayan Ermənistan iqtidarının siyasi baxımdan iflasa uğraması sizin fikrinizcə, hakimiyyət böhranı ilə yanaşı, yeni seçkilərin keçirilməsinə səbəb ola bilərmi? 

– “Çiçəklənən Ermənistan" partiyası parlamentdə ikinci böyük fraksiyadır. O, Baş nazir Paşinyanın istefa etməsini tələb edən siyasi cinaha yaxınlaşıb və hökumətin 97 faizinin deyil, 100 faizinin istefasının gərəkliyini bildirib ki, bu da açıq-aşkar Paşinyana meydan oxumaqdır. Paşinyan ilk fürsətdə Tsarukyan təhlükəsini uzaqlaşdırmaq istəyəcək. Amma bu, siyasi həll baxımından indiki məqamda hələlik mümkün deyil. Paşinyan Tsarukyanı neytrallaşdırmaq və dağınıq olan müxalif cəbhənin birləşməsinə mane olmaq istəyirsə, növbədənkənar parlament seçkiləri keçirməli və mövqeyini qorumalıdır. Amma koronavirus pandemiyasının geniş yayıldığı mövcud şəraitdə və ən azından bu ilin sonuna qədər bunu etmək mümkün olmayacaq.

– Mövcud iqtidarın siyasi və mənəvi baxımdan “xaç atası” sayılan sabiq prezident Levon Ter-Petrsoyan yaranmış şəraiti necə qiymətləndirir?

– Levon Ter-Petrosyan son günlərdə müxalifətin Paşinyana qarşı artan təzyiqlərini dəyərləndirərkən “pandemiya dövründə sosial-iqtisadi, siyasi cəhətdən ciddi problemlərə qarşı mübarizə aparan hökuməti tənqid etməyi vətənə xəyanət kimi” gördüyünü bildirib.

O da bəllidir ki, Paşinyan ötən əsrin 1990-cı illərində Petrosyanın lideri olduğu “Erməni Milli Hərəkatı”nın “şinelinden çıxıb” və ona yaxınlığı ilə bilinir. Bu bəyanatdan dərhal sonra müxalifət cinahı Petrosyanı 1990-cı illərin ikinci yarısında Dağlıq Qarabağ münaqişəsində Azərbaycana güzəştə getmək planının yarımçıq qalması və bu işi Paşinyanın davam etməsi haqqında müxtəlif fikirlər səsləndirirlər.

– Belə çıxır ki, Paşinyan dolayı yolla Qarabağ ideyasından imtina etməyi planlaşdırır. 

– Əslində vəziyyət heç də müxalifətin iddia etdiyi kimi deyil. Erməni ictimai rəyində Dağlıq Qarabağ məsələsində güzəştə getmək istəyən siyasi iqtidarın heç biri hakimiyyətdə qala bilməyib. Buna təşəbbüs edən Petrosyan istefa verməyə məcbur edildi. Parlamentin sədri Karen Dəmirçiyan terrorçuların parlamentə hücumu zamanı öldürüldü.
2016-cı ildə 4 günlük müharibədə məğlub olan Serj Sarqsyanın mövqeləri zəiflədi və iki il sonra hakimiyyəti tərk etdi. Paşinyan da, müxalifət də bu reallığı bilir. Paşinyan Dağlıq Qarabağ məsələsində əsla güzəştə getməyəcəyini dəfələrlə dilə gətirsə də, müxalifət də israrla Paşinyanı Dağlıq Qarabağ məsələsində Azərbaycana güzəştə getməklə ittiham edir və onun siyasi imicini korlamağa çalışır.

– Bəs Qarabağ məsələsində erməni cəmiyyətində problem nədən ibarətdir? 

– Müxalifət fürsət düşdükcə bəhs olunan məsələ və sosial-iqtisadi problemləri gündəmə gətirərək Paşinyanın mövqeyini zəiflətməyə çalışır. Hadisələrə kənardan müdaxilə barədə Ermənistanın ictimai- siyasi həyatında Paşinyan iqtidarının qarşılaşdığı problemlər müzakirə edilərkən bir çox hallarda Rusiyanın adı hallanır. Bu zaman Rusiyanın Ermənistanda hakimiyyət dəyişikliyi planını “sərt güc”lə deyil, “yumşaq güc”dən istifadə edərək dəyişdirməyə qərar verdiyi haqqında mülahizələr irəli sürülür.

– Rusiya amili deyəsən Ermənistanda siyasi həyatın ayrılmaz bir parçası olaraq qalır...


– Rusiyanın aparıcı KİV-ləri indiki məqamda Ermənistanda baş verən hadisələrlə bağlı soyuqqanlı şəkildə informasiyalar verir və mövcud iqtidara qarşı təhrikedici yazılar dərc etmirlər.
Azərbaycanın maraqları baxımından bütün hallarda Ermənistanın daxili ictimai-siyasi həyatının gərginləşməsi, iqtidar-müxalifət münasibətlərinin neqativ formada inkişafı, koronavirusun tüğyan etdiyi dönəmdə hökumətin qarşılaşdığı sorunlar, sosial-iqtisadi problemləri həll edə bilməməsi Azərbaycanın maraqlarına cavab verir. Azərbaycan Ermənistandakı mövcud vəziyyətdən maksimum şəkildə faydalanmağa çalışmalı, erməni ictimai-siyasi rəyinə yönəlik informasiyalar yaymalıdır.
Ermənistan müxalifətinin hökumətə qarşı etiraz çıxışlarının onların demokratik haqqı olduğu, hökumətin etirazçılara inzibati mexanizmlərdən istifadə edərək təzyiq etməsini ölkədə demokratik dəyərlərin və insan haqlarının pozulması kimi təqdim edilməli, bu məsələ Avropanın demokratik institutlarında və beynəlxalq təşkilatlarda gündəmə gətirilməlidir.

– Bütün bunlar doğru yanaşım olsa da, müxalifət pandemiya çağında sərt mövqeyi ilə proseslərin daha da alovlanmasına çalışır. Yəni, pandemiyanın tüğyan etdiyi bir ərəfədə siyasi, sosial-ictimai kataklizmlər sanki mövcud böhranının bir parçasına çevrilib.

– Son günlərdə koronavirus pandemiyası ilə bağlı yaşanan problemlərlə əlaqədar olaraq müxalifətin etirazlarının artmasından, xüsusilə güc strukturları rəhbərlərinin istefa vermələrindən sonra Paşinyan hökumət üzvlərinə xitabən “ölkədə son iki ildə yaşanan inkişafı görməyənlər varsa, hökumətin yeni tərkibdə qurula biləcəyinin” siqnallarını verir. Bu o deməkdir ki, Paşinyan hökuməti göstərməyə çalışır ki, vəziyyətə nəzarət edə bilir. Əslində hökumət vəziyyətə nəzarəti əhəmiyyətli dərəcədə itirib və yaranmış mövcud durum belə davam edərsə, ölkə xaosa sürüklənə bilər.

Ümumiyyətlə, yay mövsümünün Paşinyan hökuməti üçün həddindən artıq “isti” olacağı ehtimalı olduqca yüksəkdir. Müxalifət cəbhəsi yəqin ki, payıza doğru hökumətə qarşı təzyiqlərini daha da artıracaq. Əgər koronavirus pandemiyası payıza qədər davam edərsə, hakimiyyətin böhranı ehtimalı daha da yüksələcək.
İqtisadi problemləri də buraya əlavə etsək Paşinyan hökumətinin vəziyyəti olduqca çətin olacaq. “Donor ölkəsi”nə çevrilmiş Ermənistana bu dəfə heç bir beynəlxalq güc və ya dövlət yaxın durmayacaq. Bunun əsil səbəbi dünyanın əksər ölkələrində pandemiya ilə bağlı baş verən böhranlardır.

Bir həqiqəti var ki, Paşinyan iqtidarına qarşı olan müxalifət keçmiş “hərbi xuntaçılar”dan ibarətdir. Onlar 1990-1998-ci illərdə qondarma Dağlıq Qarabağ rejimini idarə edən və əlində silah Azərbaycana qarşı separatizmə dəstək verən və silahlı münaqişlərdə döyüşən, 1998-ci ildə İrəvanda parlamentdə hərbi qiyam yolu ilə iqtidara gəlmiş və 2018-ci ilə qədər Ermənistanda hakimiyyətdə olmuş “hərbi qiyamçılar”dan ibarətdir. Paşinyan iqtidarı sözdə demokratiyadan dəm vursa da, bu istiqamətdə ötən üç illik müddətdə hər hansı uğurlara imza atmamışdır.
Ona görə də Ermənistanda daim hökumət böhranları yaranır. Bu, həm də regionun marginallaşmasına gətirib çıxaran amillərdən biridir.

Söhbətləşdi: Ənvər Yusifoğlu,
Globall.az