Bu gün Avropa və Şimali Amerika Afrika və Asiya, Latın Amerikası ölkələrindən iş, keyfiyyətli yaşam və təhsil, sosial rifah məqsədi daşıyan miqrasiya axını ilə üzləşib.

ABŞ da Meksika ilə sərhəddə nə qədər mühafizə işləri gücləndirilsə də yenə də miqrantların qanunsuz keçidinin qarşısını almaq olmur.

Əslində belə bir situasiyanın yaranmasında ABŞ nin XIX əsrin sonlarından başlatdığı dollar siyasətinin “xüsusi rolu” var.

Belə ki, o dövrdə Latın Amerikasında mövcud olan ölkələrə Vaşinqton müəyyən faizlərlə dollar halında borc verirdi, həmin ölkələr isə bu borcu qaytaranadək artıq ABŞ dan asılı hala düşürdü.

O dövrdə gizli şəkildə artıq Vaşinqton Latın ölkələrinin xarici və daxili siyasətini, prezident seçimlərini, dövlət idarəetməsini özünün maraqlarına uyğun şəkildə qurur, istədiyi vaxt müəyyən siyasi gedişlər üçün gizli diplomatiya işi də aparırdı.

Meksika 19 cu əsrin ortalarında İmperiya halında mövcud olaraq bu günkü ABŞ ın ərazisi olan cənub Qərb Ştatlarının çoxuna sahib idi. Lakin sonradan 1846 1848 ci illərdə ABŞ ilə müharibə nəticəsində Meksika həmin əraziləri itirir. Beləcə ABŞ qitədə yeganə hegemon güc olması üçün əsas addımı atdı.

Kolumbiya, Peru, Venesuela və digər bu kimi ölkələri isə kreditlərlə borc alana çevirib asılı edərək faktiki mütləq hakimə çevrildi.

Hazırda bu ölkələr həyat keyfiyyətinin aşağı səviyyəsinə görə beyin axınından əziyyət çəkir yəni, vətəndaşları geniş imkanlar əldə etmək məqsədi ilə ABŞ və Kanadaya axın edirlər.

Venesuela Nikolas Maduranın hakimiyyətə gəlməsinədək güclü nüfuza malik neft ölkəsi idi, eks prezident Huqo Çavesin dövründə ölkə sosial yüksəliş dövrünü yaşayırdı. Onun ölümündən sonra, Maduranı devirmək üçün ABŞ ölkəyə ciddi sanksiyalar verdi və şirkətlər və maliyyə sistemi çökdü, pul vahidi dəyərini itirdi.

Hazırda ABŞ ın Kanada, Qrenlandiya, Meksika, Panama kanalı kimi əraziləri özünün federal subyekti etməsi istəyinə Venesuela da aiddir.

Venesuela həm də Rusiya ilə yaxın diplomatik əlaqələrə sahib olduğu üçün latın ölkələrinə də təsir edə bilər deyə Vaşinqton buranın siyasi idarəsini ələ almaq istəyir.

Latın ölkələrinin inkişaf edə bilməməsi, tez tez çaxnaşmalar və cinayətkarlığın yüksəlməsi ilə Argentina və Çili istisna olmaqla yerdə qalan bütün Latın Ölkələri iqtisadi və sosial böhranla üz üzədir.

Bu regionun zəngin neft və qaz yataqlarına sahiblik etməsi, (Meksika dünya üzrə neft ehtiyatlarına görə ilk sıralarda qərar tutur)

Münbit torpaqları və kənd təsərrüfatı üçün geniş imkanlarının olması ABŞ üçün buranı müstəmləkəyə çevirməyə şərait yaratdı.

Bu dövlətlərin inkişaf etməsi ilə regionda digər hegemon güclər ortaya çıxa bilərdi.

ABŞ istehsal etdiyi məhsulları isə dünyaya yaxşı mənfəət gətirən qiymətə çıxara , təbii sərvətlərindən yararlana bilmək imkanı əldə edə bilməzdi.

Avropa isə bu gün əsas inkişaf mərkəzi olsa da, əslində Afrika və Asiya da bu cür ola bilərdi.

Fəqət, beynəlxalq güclər tərəfindən həyata keçirilən siyasətlə orada sosial inkişaf və təhsil keyfiyyəti yüksələ bilmir, insan əməyi istismar edilir, təbii sərvətlər Avropaya daşınır, müxtəlif siyasi qarşıdurmalar təşkil edilir.

Həmin dövlətləri tərk edənlər isə normal həyat üçün inkişaf etmiş ölkələrə üz tuturlar. Tərk etdikləri dövlətlər isə beyin axını ilə müasirləşmək və güclənmək imkanlarını itirir.

Liviya Şimali Afrikanın su problemini həll edəcək dövlət idi. Daha dəqiqi, Müəmmar Qəddafi bunu edəcək iqtidarda idi.

O, Sahara səhrasının gətirdiyi su və yemək qıtlığına son verəcək yeraltı su mənbələrini yerüstü borular vasitəsilə üzə çıxarıb böyük dəyişiklik yaradacaq və regionun inkişaf etməsində mühüm rol oynayacaq layihəyə start verdirdi.

Lakin, bu yüksək qlobal dairələri işə keçməyə vadar etdi və 2011 ci ildə Liviyada etiraz dalğası başladı, hakimiyyət devrildi, su layihəsi də demək olar ki, yarımçıq qaldı.

Bu gün həmin ölkədən kütləvi miqrant axını baş vermiş bir zamanlar sosial rifah nümunəsi olan Liviya indi böhran içindədir.

Liviya nümunəsində digər ölkələrdə də ABŞ və NATO ölkələri özünün xüsusi hərbi bazalarını yaratmaq və həmin dairələrdə nəzarəti təmin etmək üçün sülh təmin edici qismində çıxış edir və fürsət tapır.

İşsizlik, keyfiyyətsiz həyat, su və yemək qıtlığı üzündən əziyyət çəkən əhalinin miqrasiyası bitməyəcəkdir əgər hegemonluq siyasəti əsasında həmin dövlətlər zəiflədilməsə.

İsa İsmayılov,

Siyasi şərhçi