Vladimir Putin və Donald Trampın görüşünə 2 gün qalıb. Avqustun 15-də onlar Alyaskanın Ankoric şəhərində danışıqlar masası arxasına əyləşəcəklər. Rusiya Birbaşa İnvestisiya Fondunun rəhbəri Kirill Dmitriyevin dediyinə görə, bu görüşdə “mühüm tarixi hadisə” baş verə bilər. Lakin həmin görüşə pessimist yanaşanlar da az deyil.

Hələlik Kiyev Rusiya - ABŞ sammiti öncəsi daha çox uduzmuş vəziyyətdə görünür. Danışıqların cəbhədəki ağır vəziyyət və Ukrayna Silahlı Qüvvələrindəki kadr çatışmazlığı fonunda baş tutması heç də Kiyevi üstün durumda göstərmir...

Digər yandan ABŞ administrasiyasının rəsmiləri müxtəlif səviyyələrdə Ukraynada “ərazi mübadiləsi” ssenarisindən danışırlar və bu zaman Ukraynanın mövqeyinə demək olar, istinad etmirlər. Hansı ki, Tramp administrasiyasının nəzərdə tutduğu “ərazi mübadiləsi” Rusiya və Ukrayna torpaqlarının deyil, yalnız Ukraynanın işğal edilmiş torpaqları və Kiyevin nəzarətində olan torparların mübadiləsini nəzərdə tutur. Yəni, söhbət Ukraynanın öz torpaqlarının bir-birilə dəyişdirilməsindən gedir.

Prezident Volodimir Zelenski artıq Alyaskada “ərazi mübadiləsi”nə dair hər hansı razılaşmanın Ukrayna tərəfindən tanınmayacağını bəyan edib.

Bəs Tramp-Putin görüşündən sonra ABŞ və Rusiya Ukrayna torpaqlarını necə “bölüşdürməyi” planlaşdırırlar?

“The Times” nəşri nəzərdə tutulan “ərazi mübadiləsi”nə dair 4 sseanari və 4 xəritə dərc edib.

Birinci ssenariyə görə, müharibə hazırkı cəbhə xətti boyu dayandırılaraq, dondurulur. Tərəflər öz mövqelərində qalır. Bu ssenarini daha əvvəl ilk olaraq Ukrayna Baş Kəşfiyyat İdarəsinin rəhbəri Kirill Budanov səsləndirmişdi.

İkinci varianta görə, bütün Donbas, yəni, Donetsk vilayətinin Ukraynanın nəzarətində qalan hissəsi də Rusiyaya verilir. Cəbhə xəttinin qalan hissəsi isə olduğu kimi dondurulur. Zelenski artıq bu təklifə belə cavab verib: "Ukrayna Silahlı Qüvvələri Donbası tərk etməyəcək, çünki buralar Ukraynanın qeyri-qanuni işğal olunmuş əraziləridir. Ruslar üçün Donbas gələcək hücum üçün tramplindir ".

Üçüncü ssenariyə görə, təkcə Donetsk deyil, Zaporojye və Xerson vilayətləri də bütünlüklə Rusiyanın nəzarətinə verilir. Lakin bu, az ehtimal edilən variantdır. Baxmayaraq ki, uzun müdətdir Rusiya məhz bunu tələb edir və həmin vilayətləri öz konstitusiyasına Rusiya ərazisi kimi salıb.

Dördüncü ssenari isə daha maraqlı və qeyri-adi görünür. Belə ki, həmin varianta görə, Rusiya Donbasla bərabər Zaporojyeni də götürür. Əvəzində Xerson vilayətinin işğal olunan əraziləri Ukraynaya geri verilir. Bu da qətiyyən inandırıcı versiya kimi görünmür. Çünki bu halda Ukrayna Zaporojye kimi böyük şəhərindən imtina etməlidir. Xersonun işğaldakı hissəsinin Ukraynaya verilməsi isə Rusiyanın böyük itkilərlə əldə etdiyi Krıma quru yolunu bağlamış olacaq.

Bir sözlə, bu ssenarilərin hamısında çatışmazlıqlar var. Qərb mətbuatı isə diplomatik dairələrə istinadla qeyd edir ki. “ərazi mübadiləsi”nin ən çox müzakirə olunan variantı Ukraynanın Donetskdən, Rusiyanın isə Xarkov, Sumı və Dnepropetreovsk vilayətlərində işğal etdiyi ərazilərdən çıxması variantıdır.

Təbii ki, son qeyd etdiyimiz variant da yumşaq desək, qüsurlu və əslində, Ukrayna üçün qəbuledilməz variantdır. Lakin təəssüf ki, Qərbdən və ABŞ-dən asılı vəziyyətdə olan rəsmi Kiyev üçün öz şərtlərini diqtə etmək olduqca çətindir. Bunun bariz nümunəsi Alyaskada Ukarynanın Ukraynasız müzakirə edilməsinin özüdür...

C.Məmmədli